مقدمه
اضافه بار حسی زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند حس از حواس شما بیش از حد تحریک می‌شود. به عنوان مثال، وقتی صدای موسیقی خیلی زیاد است، ممکن حس شنوایی فرد بیش از حد زیاد شود یا در صورت وجود نور زیاد، بینایی شما مختل گردد. هر کسی می‌تواند اضافه بار حسی را تجربه کند، اما بیشتر در افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اوتیسم یا پردازش حسی و سایر اختلالات تکامل عصبی مبتلا هستند، شایع است.
علائم
علائم اضافه بار حسی در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. در حالی که برخی از افراد ممکن است فقط علائم خفیف و در نتیجه احساس ناخوشایندی جزئی را تجربه کنند. اما برخی دیگر از افراد علائمی را گزارش می‌کنند که آنقدر شدید است که تا عادی شدن حواس آنها قادر به عملکرد نیستند.
برخی از افراد ممکن فقط شنوایی‌شان بیش از حد تحریک شود. در حالی که دیگر افراد ممکن است از نظر بینایی حساس گردند. در برخی موارد، ممکن است بیش از یکی از حس‌های شما دچار اضافه بار حسی شود. با این حال، برخی علائم مشترک وجود دارد که ممکن است هر کسی که اضافه بار حسی را تجربه می‌کند، داشته باشد. این علائم عبارتند از:
- تحریک
- اضطراب
- مشکل در خوابیدن
- تحریک پذیری
- عدم تمرکز
- موارد وحشت زدگی
- فشار
علل
هنگامی‌که مغز اصلاعاتی بیشتر از آنکه می‌تواند پردازش کند دریافت نمائید، دچار اضافه بار حسی می‌شود. در برخی موارد، بیش از یک حواس شما ممکن است دچار این حالت شود. عوامل شایع اضافه بار حسی عبارتند از:
شنوایی
اگر با صدای بلند (مثلاً کنسرت یا یک بازی ورزشی) محصور شوید یا اگر چند صدا را همزمان می‌شنوید، ممکن است حس شنوایی شما دچار اضافه بار حسی شود. ممکن است صداهای خاصی بیش از حد شما را تحریک کنند اما به برخی دیگر اصلا واکنش نشان ندهید. در حالی که برخی از افراد فقط ناراحتی خفیف را گزارش می‌کنند، برخی از افراد هنگام شنیدن صدای زیاد، دچار درد شدید می‌شوند.
لامسه
در طی روز شما چیزهای مختلفی مانند لباس یا افراد مختلف را لمس می‌کنید. برخی از آنها یک حس کلافه کننده ایجاد می‌نمایند. بافت بعضی از مواد ممکن است باعث شود شما احساس راحتی نکنید، یعنی بعضی از مردم پارچه‌‌های خاصی را دوست ندارند. حتی ممکن است بعضی از افراد لمس یا احساس بعضی چیزها را دردناک بدانند.
بینایی
بسیاری از مردم نوعی حساسیت به نور را تجربه می‌کنند، خصوصاً وقتی که تحت نور شدید یا طاقت فرسایی قرار بگیرند.
بویایی
شخصی که حس بویایی آن بیش از حد واکنش نشان می‌دهد یا حساسیت بالایی دارد، ممکن است بوی برخی چیزها برایش بسیار تند باشد. احتمالاً بوهای را حس می‌کنند که دیگران آن را احساس نمی‌کنند. بعضی از افراد اگر در جایی قرار گیرند که بوهای زیاد در آن وجود دارد ممکن است احساس بدی پیدا کند. حتی ممکن است از رفتن به مکان‌هایی با بوی شدید مانند آشپزخانه، سرویس بهداشتی یا فروشگاه‌‌های خاص خودداری کنند. برخی از افراد به دلیل حس بویایی بالا ممکن است از خوردن برخی غذاها نیز خودداری نمایند.
چشایی
جوانه‌‌های چشایی شما می‌توانند توسط غذاهایی با طعم‌‌های قوی یا ادویه‌‌های خاص دچار اضافه بار حسی شوند. درجه حرارت برخی از غذاها همچنین ممکن است باعث تحریک بیش از حد حواس شما شود. غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد نیز می‌توانند حس چشایی شما را تحریک کنند.
شرایط ایجاد کننده اضافه بار حسی
افرادی که دارای شرایط پزشکی خاصی هستند، احتمالاً بار اضافه حسی را تجربه می‌کنند. اضافه بار حسی می‌تواند با شرایطی مانند موارد زیر تحریک شود:
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
یک علامت رایج در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه افزایش حساسیت حسی است. افراد مبتلا به PTSD معمولاً فلاش بک از یک رویداد آسیب‌زا را که تجربه کرده‌اند به یاد می‌آورند. بعضی اوقات این فلاش بک‌ها هنگامی‌که حواسشان ضعیف می‌شود، تحریک می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است فردی که با PTSD زندگی می‌کند در اثر اصابت گلوله توسط صداهای بلند کوبیدن تحریک شود. واکنش پذیری بیشتر حواس آنها اغلب باعث می‌شود که حتی در سناریوهایی که نیازی به واکنش زیاد نیست، در حالت آماده باش باشند.
اختلال پردازش حسی
افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی ورودی‌‌های حسی را به طریقی متفاوت از اکثر افراد دریافت می‌کنند و به آنها واکنش نشان دهند. ممکن است آنها واکنش بسیار کم یا بیش از حد داشته باشند. اختلال پردازش حسی در کودکان بیشتر از بزرگسالان است. یک مطالعه در سال 2013 اختلال پردازش حسی را که باعث بار اضافه حسی در کودکان می‌شود را بررسی کرد. آنها متوجه شدند دلیل این امر به تفاوت در ساختار مغز آنها ارتباط دارد. به گفته محققان، کودکان مبتلا به این بیماری در ماده سفید مغزشان ناهنجاری دارند.
نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD)
افراد مبتلا به بیش فعالی، چه از نوع بی توجه، بیش فعال یا ترکیبی باشند، ممکن است بار اضافه حسی را تجربه کنند. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند وقتی پریشان حواسشان افزایش می‌یابد، بیشتر دچار اضطراب می‌شوند.
اوتیسم
اضافه بار حسی در افرادی که مبتلا به اوتیسم هستند معمول است زیرا آنها اغلب دارای سیستم‌‌های حسی حساس هستند. برخی از رایج‌ترین اشکال اضافه بار حسی، در افراد مبتلا به اوتیسم، شنیداری و بینایی است. این بدان معنا است که آنها اغلب توسط صداهای بلند و نورهای زیاد تحریک می‌شوند.
تشخیص
دو آزمایش وجود دارد که متخصصان پزشکی ممکن است برای شناسایی مسائل بار اضافه حسی استفاده کنند. این آزمایش‌ها شامل آزمونهای ادغام حسی (SIPT) و لیست پردازش حسی (SPM) می‌شود. در بسیاری از موارد، نگاه کردن به رایج‌ترین علائم اضافه بار حسی، آسان‌ترین راه برای شناسایی آن است.
اضافه بار حسی در کودکان
کودکان ممکن است بیش از حد به برخی چیزها واکنش نشان دهند یا نسبت به ورودی‌‌های حسی واکنشی نشان ندهند. در حقیقت، برخی از محققان اعلام کردند که از هر شش کودک یک نفر در پردازش حسی مشکل دارد. بیشتر متداول است که کودکان بیش از حد واکنش نشان دهند. کودکانی که اضافه بار حسی را تجربه می‌کنند اغلب با گریه، جیغ زدن یا پرخاشگری واکنش نشان می‌دهند.
اگر کودک شما به سختی می‌تواند با تحریکات حسی کنار بیاید، ممکن است بخواهید با یک متخصص اطفال صحبت کنید. در حالی که یک فرد بزرگسال ممکن است به سادگی خود را از موقعیتی که بیش از حد حواس او را تحریک می‌کند دوری کند. اما کودکان ممکن است چنین کاری نکنند یا ممکن است قادر به برقراری ارتباط کامل با آنچه که تجربه می‌کنند نباشند. از آنجا که بسیاری از موقعیت‌‌های روزمره می‌تواند منجر به اضافه بار حسی در کودکان شود، در اینجا برخی از علائم خاص کودک برای این اختلال آورده شده است:
- گریه و فریاد
- پوشاندن صورت یا بستن چشمان
- بستن چشم و امتناع از باز کردن آن
- کاملاً ساکت می‌شود
اگر کودک شما این رفتارها را نشان می‌دهد، استفاده از صدای آرام برای حمایت از آنها مهم است. عوامل محرک آنها را یادداشت کنید و سعی کنید آنها را از بین ببرید قبل از اینکه در آینده اضافه بار حسی بیشتر اتفاق بیفتد.
درمان
روش‌‌های زیادی برای کمک به مدیریت این علائم در هنگام ظهور وجود دارد. یکی از موثرترین راه‌های مقابله با اضافه بار حسی شناخت عوامل محرک خود و یادگیری نحوه اجتناب از آنها است. این کار را می‌توانید با یادداشت برداری در هر بار بروز آن انجام دهید. برای افرادی که به دلیل سایر شرایط، اضافه بار حسی را تجربه می‌کنند. داروهایی که به درمان این شرایط کمک می‌کنند نیز ممکن است باعث کاهش دفعات یا شدت اضافه بار حسی شود.
رژیم حسی
برای کودکانی که اضافه بار حسی دارند، یک روانپزشک ممکن است یک متخصص کار درمانی را برای کمک به آنها توصیه کند. یک متخصص کار درمانی با ایجاد “رژیم غذایی” حسی به کودکانی که دارای حساسیت‌‌های حسی هستند کمک می‌کند. رژیم حسی برنامه فعالیت‌های حسی متناسب با نیازهای کودک شما است. این فعالیت‌ها به گونه‌ای طراحی شده تا به کودک شما کمک کند ورودی‌‌های حسی خود را مدیریت کنند و با محرک‌‌هایی که ممکن است حواس آنها را تحت فشار قرار دهد کنار بیایند.
کنار آمدن
موثرترین راه برای داشتن زندگی سالم در هنگام مواجهه با اضافه بار حسی بهینه سازی مکانیزم‌‌های مقابله‌ای است. برخی از روش‌‌های مقابله‌ای شامل موارد زیر است:
- برای ایجاد ثبات به یک روال روزانه بچسبید. اگر اضافه بار حسی‌تان به دلیل عوامل اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره شما ایجاد می‌شود. داشتن یک روال ممکن است به شما کمک کند تا برنامه ریزی کنید که چگونه با یک اضافه بار در آینده مقابله نمائید. اگرچه ممکن است نتوانید از آن جلوگیری کنید، اما می‌توانید شدت آن را مدیریت نمائید.
- عوامل محرک را شناسایی کنید تا یاد بگیرید چگونه می‌توانید از آنها دوری کنید یا برای آنها آماده شوید.
- مدیتیشن را برای کمک به آرامش ذهن خود در هنگام احساس خستگی انجام دهید.
- فضای زندگی خود را برای حذف مواردی (به عنوان مثال، نورهای روشن یا شدید، صداهای بلند) که باعث اضافه بار حسی می‌شوند، بهینه کنید.
سخن پایانی
اضافه بار حسی زمانی اتفاق می‌افتد که مغزتان در برابر ورود اطلاعات حواستان غرق شود. زندگی با اضافه بار حسی ممکن است دشوار باشد، اما شناسایی عوامل محرک و استفاده از مکانیزم‌‌های مقابله‌ای که برای شما مناسب هستند می‌تواند باعث کاهش ناراحتیتان شود.
