مقدمه
روان پریشی (Psychosis) به معنای از بین رفتن ارتباط با واقعیت است. به طور معمول شامل اوهام (ایده‌های غلط درباره آنچه اتفاق می‌افتد یا درباره شخصیت خودتان) و توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که در آنجا نیستند) می‌شود. این روش بر روی پردازش اطلاعات توسط مغز تأثیر می‌گذارد. هنگامی که فرد دچار روان‌پریشی می‌شود، ممکن است چیزهایی را بشنود، ببیند، احساس کند یا باور کند که واقعی نیستند.
روان پریشی علامت یک بیماری روانی است که معمولا در برخی از اختلالات روانی مانند مرحله شیدایی اختلال دو قطبی I و همچنین اسکیزوفرنی، اختلال استرس پس از سانحه PTSD و اختلال اسکیزوفاکتوری نمود پیدا می‌کند. البته ممکن فرد پس از زایمان و یا در دوره‌های افسردگی نیز این علائم را تجربه کند. از هر 1000 نفر حدود 7 نفر در دوره‌ای از زندگی خود دچار روان‌پریشی می‌شوند.
انواع
برخی از اشکال روان پریشی در یک موقعیت خاص ایجاد می‌گردد. برخی از این موقعیت‌ها به شرح زیر است:
- اختلال دو قطبی، که ممکن است شامل قسمت‌های شیدایی باشد که می‌تواند منجر به روان‌پریشی شود.
- اختلال روان پریشی مختصر، که اغلب شامل یک دوره کوتاه و ناگهانی روان‌پریشی می‌شود. اغلب این حالت در پاسخ به یک موقعیت استرس‌زا، که معمولاً کمتر از یک ماه طول می‌کشد.
- اختلال هذیان، که با عدم توانایی در تمایز بین واقعیت و تصور مشخص می‌شود
- روان پریشی ناشی از مواد مخدر، که ممکن است در هنگام ترک فرد از دارویی مانند الکل یا مت آمفتامین اتفاق بیفتد.
- روان پریشی پس از زایمان، نوعی شدید از افسردگی پس از زایمان که اگرچه نسبتاً نادر است، اما به مداخله پزشکی فوری نیاز دارد.
- اختلال اسکیزوافکتیو که شامل علائم اختلال خلقی و اسکیزوفرنی است.
- اسکیزوفرنی که با طیف وسیعی از علائم روان پریشی مشخص می‌شود.
- اختلال اسکیزوفرنیفرم، نوعی کوتاه مدت اسکیزوفرنی است.
- افسردگی شدید همچنین می تواند باعث شود در فرد علائم روان پریشی ایجاد شود.
- روان پریشی همچنین می تواند در اثر بیماری یا دارو ایجاد شود یا به دلیل یک بیماری جسمی مانند تومور مغزی، بیماری مغزی یا عفونت مغزی باشد.
علائم
روان پریشی به خودی خود علامت یک بیمار دیگر است و خودش به تنهایی بیماری نیست. علائم روان پریشی عبارتند از:
- هذیان
- بی نظمی تفکر و گفتار پراکنده
- توهم
- پرش افکار از موضوعی به موضوع دیگر
اگر فکر می کنید شما یا شخصی که دوستش دارید دچار روان پریشی شده است. مهم است که بلافاصله به دنبال درمان پزشکی بروید. هرچه زودتر تحت درمان پزشکی قرار بگیرید، بهتر است. تجربه علائم روان پریشی می‌تواند هم برای شما و هم برای اطرافیانتان ترسناک باشد. و حتی ممکن است باعث شود شما به خودتان یا دیگران صدمه برسانید.
پیش نشانه بالقوه در روان پریشی
همه افراد علائم هشداردهنده در مورد روان پریشی را تجربه نمی‌کنند، اما برخی افراد این علائم را دارند. این علائم و نشان‌ها می‌توانند طی چندین ماه رخ دهند و از نظر شدت و نوع نوسان در افراد مختلف متفاوت است. به دوره‌ی که افکار، احساسات و رفتارهای فرد قبل از یک دوره روان پریشی تغییر می‌کند، پیش نشانه prodromal می‌گویند. علائم پیش نشانه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات خلق و خو: ممکن احساس تحریک پذیری، عصبانیت، افسردگی، سوءظن، اضطراب شما نسب به گذشته افزایش یابد یا دچار تغییرات خلقی شوید.
- تغییراتی در تفکر شما: ممکن است بیش از حد معمول در تمرکز مشکل داشته باشید. احساس کنید که افکار شما سریعتر یا کندتر شده است. در ثبت و یا به یادآوری خاطرات مشکلات داشته باشد و یا ایده‌های عجیب و غریب در ذهنتان ایجاد شود.
- تغییر در درک و نیازهای جسمی شما: ممکن است نیازهای فیزیکی شما دچار تغییر و بی نظمی شود. از حالت عادی بیشتر بخوابید یا میزان خوابتان کاهش یابد. بیشتر یا کمتر از حد معمول غذا بخورید، انرژیتان کاهش یابد، درکتان نسبت به مسائل اطراف تغییر کند یا دچار بیماری‌های جسمی مانند معده درد یا سردرد شوید.
- تغییراتی در نحوه نگاه به خود و دنیای اطراف: ممکن است احساس خستگی یا متفاوت بودن داشته باشید یا انگار محیط پیرامون شما تغییر کرده است.
علل
دلایل دقیق روان پریشی کاملاً مشخص نیست و ممکن است تجربه هر فرد متفاوت باشد. مشکلات جسمی که می‌توانند باعث روان پریشی شوند عبارتند از:
- الکل و برخی داروهای غیرقانونی، از جمله مت آمفتامین
- کیست مغز یا تومور
- داروهای تجویز شده خاصی، به ویژه استروئیدها و محرک‌ها
- انواع خاصی از صرع
- زوال عقل
- اچآیوی
- بیماری پارکینسون
- سکته
روان پریشی همچنین می‌تواند به دلیل یک بیماری بهداشت روان مانند اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو، اختلال دو قطبی یا افسردگی ایجاد شود. اگر یکی از اعضای خانواده اختلال روان پریشی داشته باشد،احتمال ابتلا شما به این بیماری بیشتر می‌شود.
تشخیص
روان پریشی علامت یک بیماری دیگر است، به خودی خود راه تشخیصی ندارد. برای اینکه متوجه شوید چه چیزی باعث ایجاد این حالت می‌شود باید با یک پزشک صحبت کنید تا علائم جسمی و سوابق پزشکی شما بررسی شود. پزشکان همچنین در مورد علائم از جمله شدت و مدت آن سوال می‌کنند. آنها همچنین می‌خواهند در مورد سایر علائمی که دارید اطلاعاتی بدست آورند.
در برخی موارد، پزشک شما ممکن است آزمایشات ویژه‌ای انجام دهد تا شرایط جسمی را که ممکن است باعث روان‌پریشی شما شود، رد کند. هنگامی که پزشک شما تشخیص داد که چه چیزی باعث ایجاد این علائم شده است، می‌تواند درمان‌هایی را پیشنهاد کند که متناسب با شرایط خاص شما باشد.
درمان‌ها
درمان روان پریشی به علت آن بستگی دارد. ممکن حتی لازم باشد در بیمارستان بستری شوید. اگر شما اختلالی دارید که روان‌پریشی از علائم آن است. شروع یا تغییر داروهای ضد روان پریشی نیز ممکن است در از بین بردن علائم روان‌پریشی و دوره‌های آن مفید باشد.
داروهای معمولی
داروهای ضد روان پریشی نسل اول و قدیمی به عنوان داروهای معمولی شناخته می‌شوند. آنها می توانند یک روش درمانی بسیار موثر باشند اما ممکن است عوارض جانبی شدیدتری مانند دیسکینزی تأخیری و عوارض جانبی خارج هرمی داشته باشند. داروهای ضد روان‌پریشی معمول شامل:
- هالدول (هالوپریدول)
- لوکسیتان (لوکساپین)
- ناوان (تیوتیکسین)
- پرولیکسین (فلوفنازین)
- استلازین (تری فلوپرازین)
- تورازین (کلرپرومازین)
- تریلافون (پرفنازین)
داروهای غیر معمول
ضد روان پریشی‌های نسل دوم جدید، داروهای غیرمعمول نامیده می‌شوند و احتمالاً خطر کمتری برای دیسکینزی تاخیری و سایر اختلالات حرکتی دارند. نمونه‌هایی از داروهای ضد روان پریشی غیر معمول به شرح زیر است:
- آریپیپرازول
- کلوزاپین
- ایلوپریدون
- زیپراسیدون
- پالیپریدون
- لوراسیدون
- Brexpiprazole
- ریسپریدون
- آسناپین
- کوئتیاپین
- كاریپرازین
- الانزاپین
روان درمانی
روان درمانی ممکن است برای مقابله با علائم اختلال شناختی مانند علائم بیماری مانند اسکیزوفرنی و اختلالات روان‌پریشی مفید باشد. روان درمانی در صورتی که فرد دارای بیماری‌های همزمان مانند اضطراب یا اختلالات خلقی باشد نیز مفید است.
کنار آمدن
اگر علائم روان‌پریشی را تجربه می‌کنید، مهم است که بلافاصله کمک بگیرید. همچنین مواردی وجود دارد که می‌توانید همراه با درمان انجام دهید که به شما کمک می کند تا بهتر با بیماری کنار بیایید:
- یافتن گروه‌های پشتیبان: دوستان و خانواده می‌توانند کمک کنند، اما صحبت با کسانی که تجربه مشابهی داشتند نیز مفید است. سعی کنید به دنبال گروه‌های پشتیبانی محلی در منطقه زندگی خود بگردید یا یک گروه انلاین در مورد بیماری خود بیابید.
- عوامل محرک خود را بشناسید. بخش‌های روان‌پریشی اغلب تحت تأثیر عوامل محرک خاص قرار می‌گیرند که شامل کم خلقی، کمبود خواب یا موقعیت‌های استرس‌زا می‌شود.
- برنامه داشته باشید. ممکن است در شرایط بحرانی نتوانید نیازهای خود را برقرار کنید، بنابراین از یکی از عزیزانتان را که می‌تواند علائم را ببینید و اگر دچار روان پریشی شدید اقدامات مناسب را انجام دهید.
