مقدمه
در شرطی شدن فعال، تقویت مثبت شامل افزودن محرک تقویت کننده به دنبال انجام رفتاری است به این منظور که احتمال وقوع مجدد این رفتار را در آینده بیشتر شود. وقتی نتیجه، واقعه یا پاداشی مطلوب پس از عملی رخ دهد، آن واکنش یا رفتار خاص تقویت می‌شود. یکی از ساده‌ترین راه‌‌‌ها برای به خاطر سپردن تقویت مثبت، تصور کردن آن به عنوان چیزی است که به سوژه داده می‌شود و برایش لذت بخش است. با توجه به این تعریف، ممکن است آسان‌تر بتوانید که نمونه‌‌‌های تقویت مثبت را در دنیای واقعی شناسایی کنید.
گاهی اوقات تقویت مثبت کاملاً طبیعی اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، وقتی درب را برای شخصی باز نگه می‌دارید ممکن است مورد تمجید و تشکر قرار بگیرید. این تأیید به عنوان یک تقویت مثبت عمل می‌کند و ممکن است احتمال این که در آینده دوباره درب را برای شخصی باز نگه دارید را افزایش دهد.
در موارد دیگر، کسی ممکن است تصمیم بگیرد که برای تقویت و حفظ یک رفتار خاص، از تقویت مثبت بسیار عمدی استفاده کند. به عنوان مثال یک مربی حیوانات ممکن است پس از اینکه سگش با پنجه‌هایش به او دست داد و 5 ثانیه در این حالت ماند، به سگ خود یک پاداش بدهد.
نمونه‌‌‌هایی از تقویت مثبت
نمونه‌‌‌های زیادی از تقویت مثبت در عمل وجود دارد. به مثال‌‌‌های زیر توجه کنید:
- بعد از اینکه در تمرینات اسکی خود یک دور چرخشی بی نقض اجرا کردید، مربی شما فریاد می‌زند: “کارت عالی بود!”
- در محل کارتا‌‌‌ن، شما بیش از سهمیه هر ماه کالا می‌فرشید، بنابراین رئیستان به شما پاداش می‌دهد.
- برای کلاس روانشناسی خود، ویدئویی در مورد مغز انسان مشاهده می‌کنید و مقاله‌ای درباره آنچه آموخته‌اید می‌نویسید. استادتان یک نمره اضافی برای کاری که انجام داده‌اید برایتان در نظر می‌گیرد.
آیا می‌توانید تقویت مثبت را در هر یک از این مثال‌‌‌ها مشخص کنید؟ مربی اسکی که تعریف و تمجید می‌کند، کارفرمای که پاداش می‌دهد و استادی که نمره اضافی می‌دهد همه آنها از تقویت کننده‌‌‌های مثبت استفاده کرده‌اند. در هر یک از این شرایط، تقویت کننده یک محرک اضافی است که پس از رفتار ارائه می‌گردد و احتمال وقوع مجدد رفتار در آینده را افزایش می‌دهد.
نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که تقویت مثبت همیشه چیز خوبی نیست. به عنوان مثال، وقتی کودک در یک فروشگاه بد رفتاری می‌کند، بعضی از والدین ممکن است به او توجه بیشتری نشان دهند یا حتی یک اسباب بازی برای کودک بخرند. کودکان به سرعت می‌آموزند که با بد رفتاری کردن در مکان‌های شلوغ، می‌توانند مورد توجه والدین قرار بگیرند یا حتی اشیایی را که می‌خواهند بدست آورند. اساساً، والدین رفتارهای نادرست را تقویت می‌کنند.
در این حالت، وقتی کودک رفتار خوبی نشان می‌دهد، استفاده از تقویت کننده مثبت یک راه حل بهتر است. والدین به جای پاداش دادن به رفتار نادرست، باید صبر می‌کنند تا کودک رفتار خوبی از خود نشان دهد. و سپس این رفتار خوب را با ستایش، معاشرت یا حتی یک اسباب بازی تقویت کنند.
انواع مختلف تقویت کننده‌‌‌های مثبت
تقویت کننده‌‌‌ها انواع مختلفی دارند که می‌توانند برای افزایش رفتارها مورد استفاده قرار گیرند، اما توجه به این نکته مهم است که نوع تقویت کننده‌‌‌ها به فرد و شرایط بستگی دارد.
- در حالی که ستاره‌‌‌ها و نشانه‌‌‌های طلا ممکن است تقویت کننده بسیار موثری برای یک دانش آموز کلاس دوم باشد. اما تأثیر مشابهی برای یک دانش آموز دبیرستانی یا دانشگاهی نخواهد داشت.
- تقویت کننده‌‌‌های طبیعی: در نتیجه رفتار مستقیماً رخ می‌دهد. به عنوان مثال، دانش آموزی که سخت درس می‌خواند، در کلاس توجه می‌کند و تکالیف خود را انجام می‌دهد. نتیجه این کارها، نمرات عالی که در دروس مختلف می‌گیرد، است.
- تقویت کننده‌‌‌های اجتماعی: شامل ابراز تشویق و ستایش برای یک رفتار می‌شود. مانند اینکه معلم، والدین یا کارفرمایان می‌گویند یا می‌نویسند “کار خوب” یا “کار عالی”.
- تقویت کننده‌‌‌های ملموس: ارائه جوایز واقعی و جسمی مانند آب نبات، خوراکی‌‌‌ها، اسباب بازی‌‌‌ها، پول و سایر اشیای که ارزش مادی دارند. گرچه این نوع پاداش‌‌‌ها می‌توانند انگیزه زیادی ایجاد کنند، اما باید از آنها کم و با احتیاط استفاده شود.
- تقویت کننده‌‌‌های نشانه: امتیازها یا نشانه‌‌‌هایی که به دلیل انجام اقدامات خاص به افراد تعلق می‌گیرد. سپس افراد می‌توانند این نشانه‌‌‌ها را با چیزی ارزشمند مبادله کنند.
بخوانید: “مجازات مثبت و شرطی شدن فعال“
چه زمانی تقویت مثبت موثرتر است؟
در صورت استفاده صحیح، تقویت کننده مثبت می‌تواند بسیار موثر باشد. تقویت مثبت زمانی موثر است که بلافاصله بعد از رفتار اتفاق بیفتد. تقویت باید مشتاقانه ارائه شود و به طور مکرر رخ دهد.
- یک فاصله کوتاه بین یک رفتار و تقویت مثبت، باعث تقویت ارتباط بین این دو می‌شود.
- اگر یک دوره طولانی بین رفتار و تقویت سپری شود، ارتباط ضعیف‌تر خواهد بود.
- هر چه فاصله زمانی بیشتر شود، احتمال تقویت رفتار مداخله گرایانه بیشتر می‌شود.
علاوه بر نوع تقویت مورد استفاده، برنامه ارائه نیز می‌تواند در قدرت پاسخ نقش داشته باشد. این برنامه‌‌‌های تقویتی می‌توانند تأثیر زیادی در شدت پاسخ و دفعات بروز آن داشته باشند.
سخن پایانی
تقویت مثبت وقتی به طور مناسب استفاده شود می‌تواند یک ابزار یادگیری موثر باشد. گاهی این نوع یادگیری به طور طبیعی از طریق تعاملات عادی با محیط رخ می‌دهد.
در موارد دیگر، افراد می‌توانند از این روش رفتاری برای کمک به آموزش رفتارهای جدید استفاده کنند. برخی از موارد مهمی که هنگام استفاده از تقویت کننده‌‌‌های مثبت باید در نظر گرفت نوع تقویت کننده‌‌‌هایی است و برنامه‌ای که برای آموزش رفتار جدید استفاده می‌شود.
