مقدمه
چه عواملی باعث می‌شود كه فرد یا حیوان از انجام رفتار مشروط قبلی خود منصرف شوند؟ انقراض توضیحی که برای این مقوله در روانشناسی آمده است. در روانشناسی، انقراض به تضعیف تدریجی یک پاسخ شرطی اشاره دارد که منجر به کاهش یا ناپدید شدن رفتار می‌شود. به عبارت دیگر، رفتار شرطی شده در نهایت متوقف می‌شود.
به عنوان مثال تصور کنید که به سگ خود یاد داده‌اید که دست بدهد. با گذشت زمان، این ترفند جذابیت خودش را از دست می‌دهد. در نتیجه شما پاداش دادن به این رفتار را متوقف می‌کنید و دست دادن سگتان متوقف می‌شود. در نهایت، پاسخ منقرض می‌گردد، و سگ شما دیگر این رفتار را نشان نمی‌دهد.
علل انقراض و زمان وقوع آن
در شرطی سازی کلاسیک، وقتی محرک شرطی به تنهایی و بدون محرک بی قید و شرط ارائه شود، پاسخ شرطی سرانجام متوقف می‌شود. به عنوان مثال، در آزمایش کلاسیک پاولوف، یک سگ شرطی شده بود تا با صدای زنگ بزاق دهانش ترشح شود. هنگا‌می‌که صدای زنگ به طور مکرر و بدون ارائه غذا ارائه شد، سرانجام پاسخ بزاق از بین رفت.
در شرطی شدن فعال، انقراض زمانی اتفاق می‌افتد که پاسخ به دنبال محرک افتراقی دیگر تقویت نشود. بی اف اسکینر در کتاب خود توضیح می‌دهد که چگونه اولین بار این پدیده را مشاهده کرد:
“اولین منحنی انقراض را من به طور تصادفی مشاهده کردم. یک موش در آزمایش اشباع اهرم را فشار داد که گلوله دریافت کند و تلگراف تمام این فشار اهرم را ثبت کرده بود. من در آن زمان آنجا نبودم و وقتی برگشتم یک منحنی زیبا پیدا کردم. موش ادامه داده بود فشار دادن اگرچه هیچ گلوله‌ای دریافت نکرده بود…
تغییر منظم‌تر از انقراض بازتاب بزاقی در محیط پاولوف بود و من بسیار هیجان زده شدم. بعد از ظهر جمعه بود و کسی در آزمایشگاه نبود که بتوانم به او بگویم. تمام آن آخر هفته من با احتیاط خاصی از خیابان‌‌ها عبور کردم و از همه خطرات غیر ضروری برای محافظت از کشف خود، به دلیل مرگ تصادفیم جلوگیری کردم. “
نمونه‌‌ها‌یی از انقراض
بیایید نگاهی دقیق‌تر به چند نمونه دیگر از انقراض بیندازیم.
تصور کنید که یک محقق موش آزمایشگاهی را برای فشار دادن یک کلید برای دریافت گلوله غذا آموزش داده است. چه اتفاقی می‌افتد که محقق دادن غذا را متوقف کند؟ در حالی که انقراض بلافاصله اتفاق نمی‌افتد، اما پس از مدتی اتفاق می‌افتد. اگر موش همچنان کلید را فشار دهد اما گلوله را دریافت نکند، در نهایت رفتار کاهش می‌یابد تا زمانی که کاملاً از بین برود.
طعم بیزاری مشروط نیز همچنین می‌تواند تحت تأثیر انقراض قرار گیرد. تصور کنید که قبل از بیمار شدن، مقداری بستنی خورده‌اید. در نتیجه، شما از بستنی بدتان می‌آید و از خوردن آن خودداری می‌کنید، حتی اگر قبلا یکی از خوراکی‌های مورد علاقه شما بوده باشد.
یکی از راه‌‌ها‌ی غلبه بر این بی میلی این است که خود را در معرض خوردن بستنی قرار دهید، حتی اگر فکر کردن فقط در مورد خوردن کمی از بستنی باعث شود حالتان بد گردد. شما ممکن است با توجه به علاقه‌ای که به بستنی دارید چند بار تلاش کنید آن را به مقدار کم بخورید. همانطور که از بستنی می‌خورید و بیمار نمی‌شوید، بیزاری مشروط شما کم کم کاهش در نهایت از بین می‌رود.
انقراض به معنای از بین رفتن همیشه نیست
اگر پاسخ شرطی دیگر نمایش داده نشود، آیا این واقعاً به این معنی است که برای همیشه از بین رفته است؟ پاولوف در تحقیقات خود در مورد شرطی سازی کلاسیک دریافت که وقتی انقراض رخ می‌دهد، به این معنی نیست که سوژه به حالت بدون شرط خود بازگردد.
پس از خاموش شدن پاسخ، سپری کردن چندین ساعت یا حتی چند روز می‌تواند منجر به بهبود خود به خود پاسخ شود. بهبودی خود به خودی به ظهور ناگهانی پاسخ قبلاً منقرض شده اشاره دارد.
اسکینر در تحقیقات خود در مورد شرطی سازی عملیاتی کشف کرد که چگونه هنگا‌می که یک رفتار تقویت می‌شود، می‌تواند در مقاومت در برابر انقراض تأثیر بگذارد. وی دریافت که یک برنامه جزئی تقویت (تقویت یک رفتار فقط بخشی از زمان) به کاهش احتمال انقراض کمک می‌کند. به جای اینکه هر بار که رفتار اتفاق می‌افتد آن را تقویت کنید، فقط پس از سپری شدن زمان مشخصی یا بروز تعداد معینی از پاسخ تقویت را انجام دهید. این نوع برنامه جزئی منجر به رفتاری می‌شود که در برابر انقراض قوی‌تر و مقاوم‌تر است.
عوامل تاثیرگذار بر اتقراض
تعدادی از عوامل می‌توانند بر میزان مقاومت رفتار در برابر انقراض تأثیر بگذارند. قدرت شرطی سازی اولیه می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. هرچه مدت زمان بیشتری انجام شود و میزان مقاومت پاسخ شرطی در برابر انقراض افزایش می‌یابد.
رفتارهایی که کاملاً ثابت شده‌اند ممکن است تقریباً در برابر انقراض نفوذ ناپذیر شوند و حتی پس از حذف کامل تقویت نیز ممکن است به نمایش درآیند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عادت ممکن است در انقراض نیز نقش داشته باشد. به عنوان مثال، تماس مکرر با یک محرک مشروط ممکن است در نهایت شما را به سوی یک عادت سوق دهد.
از آنجا که به محرک مشروط عادت کرده‌اید، به احتمال زیاد آن را نادیده می‌گیرید و کمتر نسبت به آن واکنش نشان می‌دهید. و در نهایت این روند منجر به از بین رفتن رفتار مشروط می‌شود. عوامل شخصیتی نیز ممکن است در انقراض نقش داشته باشند. یک مطالعه نشان داد که کودکانی که اضطراب بیشتری دارند، در انجام عادت با صدا کندتر عمل می‌کنند. در نتیجه، از بین رفتن واکنش ترس آنها نسبت به صدا کندتر از کودکان غیر مضطرب است.
