درمان شناختی رفتاری(CBT) چیست؟ 

درمان شناختی رفتاری چیست؟

درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی روان درمانی است که به افراد کمک می کند یاد بگیرند چگونه الگوهای فکری مخرب یا ناراحت کننده که تاثیر منفی بر رفتار و احساسات آنها دارند را شناسایی و تغییر دهند. درمان شناختی رفتاری بر تغییر خودکار افکار منفی بیماران تمرکز دارد که می تواند باعث ایجاد مشکلات عاطفی، افسردگی و ضطراب شود. این افکار منفی به صورت ناخوداگاه تاثیر مخربی بر روحیه ما دارد.از طریق CBT این افکار شناسایی و به چالش کشیده می شود و افکار واقع گرایانه‌تری جایگزین آن می شود.

CBT چیزی بیش از شناسایی الگوهای فکری است. در این روش درمان از طیف گسترده‌ای از استراتژی‌ها برای کمک به بیماران برای غلبه بر افکار مختلف استفاده می شود. این استراتژی‌ها ممکن است شامل ژورنالیسم، نقش آفرینی، تکنیک‌های آرام سازی و پرت کردن حواس باشد.

انواع درمان شناختی رفتاری

CBT شامل طیف وسیعی از تکنیک‌ها و رویکردها است که به بررسی افکار، عواطف و رفتارها می پردازد. این روش درمان می تواند شامل روان درمانی‌های ساختار یافته (structured psychotherapies) یا خودیاری باشد. انواع خاص رویکردهای درمانی در روش درمان شناختی رفتاری وجود دارد که به شرح زیر است:

• شناخت درمانی (Cognitive therapy): این روش درمانی به شناسایی و تغییر الگوهای تفکر نادرست یا تحریف شده، واکنش‌های عاطفی و رفتارها می پردازد.
• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): در این روش استراتژی‌هایی مانند تنظیم عاطفی و ذهن آگاهی با هم ترکیب می شوند و به افکار و رفتارها نیز در مراحل درمان پرداخته می شود.
• درمان چند وجهی (Multimodal therapy): درمان چند وجهی می گوید که مسائل روانشناختی باید با پرداختی به هفت روش مختلف اما بهم پیوسته یعنی رفتار، آسیب‌های روانی، احساسات، تصورات، شناخت، عوامل بین فردی و ملاحظات دارویی/ بیولوژیکی درمان شود.
• رفتار درمانی عاطفی منطقی (REBT): شامل شناسایی باورهای غیر منطقی و به چالش کشیدن فعال این باورها و سرانجام یادگیری رفتارهای درست و تغییر الگوهای فکری است.

برای درمان چه مشکلاتی از این روش درمانی استفاده می شود؟

از درمان رفتاری شناختی می توان به عنوان یک درمان کوتاه مدت با محوریت کمک به افرادی که یک مشکل بسیار خاص دارند استفاده کرد. در این مدت به آنها اموزش داده می شود تا بر افکار و عقاید درست تمرکز کنند. CBT برای درمان طیف وسیعی از اختلالات روانی مانند:

• اعتیاد
• اختلال مربوط خشم
• اضطراب
• اختلال دوقطبی
• افسردگی
• اختلالات پرخوری
• موارد وحشت زدگی
• اختلالات شخصیتی
• فوبیا
• استرس

روش درمان رفتار شناختی بسیار هدف‌گرا و متمرکز است و درمانگر نقش بسیار فعالی در آن بر عهده دارد. بیماران برای درمان باید با درمانگر خود در همکاری متقابل داشته باشند. روند کار با جزئیات توضیح داده می شود و اغلب به بیماران تکالیفی داده می شود تا فاصله بین جلسات درمانی آن را انجام دهند.

نحوه درمان

درمانگرانی که از این روش درمانی استفاده می کنند معتقدند افکار و احساسات نقش اصلی در رفتار دارند. به عنوان مثال، شخصی که وقت زیادی را صرف تفکر در مورد سقوط هواپیما، باز نشدن چرخ هواپیما و سایر بلایایی هوایی می کند، ممکن دیگر نتواند با هواپیما سفر کند. هدف از رفتار درمانی شناختی این است که به اشخاص یاد دهد که اگر چه نمی توانند همه جنبه‌های جهان اطراف خود را کنترل کنند، اما می توانند نحوه تفسیر و برخورد خود را مسائل مختلف در جهان را کنترل کنند.

این روش درمانی در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای هم مورد توجه بیمارانی که اختلال روانی دارند و هم متخصصان درمان قرار گرفته است. برخی از دلایل محبوبیت این روش درمانی عبارتند از:

• مردم با آگاهی از افکار منفی که غالبا نیز این افکار غیر واقعی و بر زندگی روزمره آنها تاثیر می گذارد، می توانند آنها را کنترل کنند و افکار سالمتری را جایگزین این افکار نمایند.
• درمان رفتاری شناختی می تواند یک گزینه درمانی کوتاه مدت موثر باشد.
• این روش درمانی می تواند به افراد مبتلا به انواع خاصی از پریشانی عاطفی که نیاز به داروی روانگردان ندارند کمک کند.
• این روش درمانی اغلب اوقات از انواع دیگر روش‌ها مقرون به صرفه تر است.
• یکی از بزرگترین مزایای روش درمان شناختی رفتاری این است که به مراجعین خود مهارت مقابله با اختلالات روانی را آموزش می دهند که هم در حال و هم در آینده می تواند برای آنها مفید باشد.

استراتژی های CBT

مردم اغلب افکار یا احساساتی را در زندگی خود تجربه می کنند که باعث ایجاد باورهای غلط و نادرستی در آنها می شود. چنین اعتقادی می تواند منجر به رفتارهای مشکل آفرین شود که می تواند زمینه‌های مختلف زندگی از جمله خانواده، روابط عاشقانه، کار و تحصیل آنها را تحت تأثیر قرار دهد.

شناسایی افکار منفی

مهم است که یاد بگیرید چگونه افکار و احساسات شما می تواند باعث ایجاد رفتارهای ناسازگار شود. این فرایند ممکن است برای شما دشوار باشد، به ویژه برای افرادی که درون‌گرا هستند. اما پس از مدتی شما می توانید خودتان و بینشی که دارید را بشناسید که یک قسمت اساسی در روند درمان شما می باشد.

مهارت‌های جدید را بیاموزید

شروع به یادگیری مهارت‌های جدیدی کنید. مهارت‌های که می توان به شما در حل مشکلات زندگی روزمره‌تان کمک کند. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به اختلال مصرف مواد ممکن است شروع به یادگیری مهارت‌های جدیدی کند که به او کمک نمائید در برابر  تمایل او به به مصرف دوباره مواد مقابله کند. 

تعیین اهداف

تعیین هدف گامی بسیار مهم برای این است که شما بتوانید با عواقب بیماری خود مقابله کنید و یک زندگی سالم برای خودتان بسازید. در طول دوره درمان CBT، یک درمانگر می تواند به شما کمک کند که هدفی برای خود تعیین نمائید و یاد دهد که چگونه بین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود تمایز ایجاد نمائید. اهدافی را در زندگی خود تعیین کنید که قابل اندازه گیری، قابل دستیابی، مرتبط و در زمان مشخص بتوانید به آن برسید. سپس بر روی روش‌های که شما را به این اهداف می رسانند تمرکز نمائید.

حل مشکل

یادگیری مهارت حل مسئله می تواند به شما در شناسایی و حل مشکلاتی که علت آنها عوامل استرس‌زا است کمک می کند. و باعث می شود تاثیر منفی بیماری‌های روانی و جسمی کاهش یابد. حل مسئله در CBT اغلب شامل پنج مرحله شناسایی مسئله، نوشتن لیستی از راه‌حل‌های ممکن برای حل مسئله، ارزیابی نقاط قوت و ضعف هر راه‌حل ممکن، در نهایت انتخاب بهترین راه‌حل و  آخرین مرحله اجرای راه‌حل است.

خود پایشی

خود پایشی که به عنوان خودنظارتی نیز شناخته می شود، بخش مهمی از درمان رفتار شناختی است که شامل ردیابی رفتارها، علائم یا تجربیات در طول زمان و به اشتراک گذاشتن آنها با درمانگران است. نظارت بر خود می تواند به درمانگر کمک کند تا اطلاعات مورد نیاز در مورد شما را بدست آورد و یک درمان موثر ارائه دهد. به عنوان مثال، برای اختلال پرخوری، نظارت بر خود شامل رعایت عادات غذایی و همچنین کنترل افکار و احساساتی که باعث می شود شما بیش از اندازه غذا بخورید.

پیشرفت تدریجی

در بیشتر موارد، CBT یک فرایند تدریجی است که به فرد کمک می کند که به آرامی رفتار خود را تغییر دهد. به عنوان مثال کسی که دارای اضطراب اجتماعی است ممکن با تصور اینکه در یک موقعیت‌ اجتماعی خاص قرار گیرد دچار اضطراب شود. در این روش درمان از فرد خواسته می شود ابتدا با دوستان، خانواده و آشنایان خود ارتباط برقرار کند تا به تدریج بتواند با افراد دیگر در محل کار یا مکان‌های شلوغ بدون اضطراب ارتباط داشته باشد. با تلاش مستمر ولی قدم به قدم شما می توانید به اهداف بزرگتر برسید. و روند کار برای شما راحتتر می شود و به آسانی به اهداف مورد نظر خود می رسید.

مشکلات احتمالی

چندین چالش وجود دارد که ممکن است افراد در طی دوره درمان شناختی رفتاری با آن روبرو شوند.

تغییر دشوار است

در ابتدا ممکن است بیماران متوجه شوند که برخی افکار آنها منطقی یا سالم نیست، اما آگاهی از این موضوع باعث نمی شود که آنها بتوانند به راحتی افکار خود را تغییر دهند.

تمایل بیمار برای تغییر

برای اینکه درمان رفتاری شناختی موثر باشد، فرد باید آماده و مایل باشد وقت خود را صرف تجزیه و تحلیل افکار و احساسات خود کند. مشق شبی که در این روش وجود دارد می تواند برای بیماران دشوار باشد، اما یک روش عالی است تا به بیماران آموزش دهد که چگونی افکار درونی بر رفتارهای بیرونی آنها تاثیر می گذارد.

تاریخچه درمان رفتار شناختی

روش درمان رفتار شناختی برای اولین توسط روانپزشکی به نام آرون بک در سال 1960 ارائه شد. این روانپزشک متوجه شد که برخی از تفکرات خاص باعث بروز مشکلات عاطفی می شود. بک این افکار را automatic negative thoughts (افکار منفی خودکار) نامید و اعلام کرد شناخت آنها می تواند به درمانگران کمک کند تا بیماری‌های روانی را درمان کنند.

روش‌های قبلی درمان بر ارتباط، تقویت و مجازات بیماران برای اصلاح رفتار متمرکز بودند. اما تمرکز این رویکرد بر چگونگی تاثیر افکار و احساسات  بر رفتارها و تغییر آن می باشد. از سال 1960،  CBT  به عنوان یک درمان موثر برای طیف گسترده‌ای از اختلالات استفاده می شود.

سخن پایانی

درمان رفتاری شناختی می تواند یک درمان موثر برای طیف وسیعی از مسائل روانشناختی باشد. اگر احساس می کنید این روش درمانی می تواند برای شما موثر باشد می توانید با پزشک خود مشورت کنید تا یک روانشناس خبره در این زمینه را به شما معرفی کند. اگر نمی خواهید دارو مصرف کنید این روش درمانی برای شما بسیار مناسب است.