مقدمه
پس دید تصاویر نوعی توهم نوری است که در آن، تصویر حتی پس از پایان قرار گرفتن در معرض تصویر واقعی به مدت کوتاهی جلوی چشم ما ظاهر می‌شود. احتمالاً چندین بار متوجه این اثر شده‌اید. مثلا شما به دیواری رنگی نگاه می‌کنید و زمانی که رویتان را برمی‌گردانید ناگهان می‌بینید که هنوز تا مدتی طیف رنگ دیوار جلوی چشمتان دیده می‌شود.
اگر تا به حال مدت طولانی به یک نقطه ثابت خیره شده‌اید و ناگهان نگاه خود را به جای دیگری منتقل کرده‌اید پس احتمالاً متوجه یک اثر پس تصویر کوتاه شده‌اید که در آن شما همچنان محرک اصلی را مشاهده می‌کنید. بیاید درباره اینکه پس دید تصویر چیست و چرا اتفاق می‌افتد بیشتر بدانید.
انواع تصاویر پس دید
پس دید تصاویر از دونوع عکس مثبت و عکس منفی تشکیل شده اند. در برخی موارد رنگ ممکن است محرک اصلی پس دید تصویر باشد. این به عنوان تصویر مثبت شناخته می‌شود.
در موارد دیگر ممکن است رنگ‌ها پس دید تصویر نباشند که این به عنوان تصویر منفی شناخته می‌شود. در بعضی مواقع چیز‌های دیگر می‌توانند پس دید عکس را تشکیل دهند.
قرار گرفتن در معرض محرکی که رنگ بسیار روشنی دارد. به ویژه هنگامی که شرایط اطراف آن بسیار تاریک تر از خود محرک است این پس دید را برای چشم ما ایجاد می‌کند. مثلا نگاه کردن به خورشید روشن در ظهر یا تابش خیره کننده چراغ‌های جلو در شب دو نمونه از مواردی است که ممکن است این نوع تصویر پس دید را ایجاد کند. این قرار گرفتن در معرض یک منبع شدید اغلب نتیجه مثبت ایجاد می‌کند.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض محرک رنگی حتی اگر شرایط اطراف به همان اندازه روشن باشد. قبل از چرخش برای مدت 60 ثانیه خیره شدن به یک تصویر از کتاب برای خیره شدن به یک دیوار خالی و رنگ روشن می‌تواند این نوع تصویر پس دید را ایجاد کند. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض یک محرک رنگی اغلب منجر به یک تصویر منفی می‌شود.
پس دید عکسهای مثبت
در یک تصویر مثبت رنگ‌های تصویر اصلی حفظ می‌شوند. اساساً تصویر پسین همانند تصویر اصلی به نظر می‌رسد. با خیره شدن به یک صحنه با نور بسیار روشن برای مدتی و سپس بستن چشم می‌توانید پس از آن یک عکس مثبت را تجربه کنید.
برای کوتاهترین لحظات شما همچنان می‌توانید رنگ‌ها و روشنایی تصویر را حتی پس از ندیدن تصویر مشاهده کنید. سازوکار دقیق پس دید‌های مثبت به خوبی درک نشده اند گرچه محققان معتقدند که این پدیده ممکن است مربوط به اینرسی شبکیه چشم باشد.
تصویر اصلی باعث تحریک تکانه‌های عصبی می‌شود. این تکانه‌ها پس از بستن چشم یا نگاه به صحنه‌ای دیگر برای پنجره کوچکی از زمان ادامه پیدا کنند. سلولهای شبکیه چشم ما برای پاسخ دادن به نور مدتی زمان می‌گزراند. هنگامی که سلول‌ها برانگیخته می‌شوند مدتی طول می‌کشد تا این پاسخ‌ها متوقف شوند.
در حالی که پیامدهای پس دید مثبت به طور مکرر اتفاق می‌افتد. ما به طور کلی از آنها بی اطلاع هستیم زیرا آنها بسیار کوتاه هستند و زمان آنها اغلب کمتر از 500 میلی ثانیه می‌رسند.
پس دید عکسهای منفی
در یک عکس منفی رنگ‌هایی که مشاهده می‌کنید از تصویر اصلی برعکس می‌شوند. به عنوان مثال اگر مدت طولانی به یک تصویر قرمز خیره شده باشید پس دید سبز مشاهده خواهید کرد. ظاهر عکسهای منفی را می‌توان با نظریه روند مخالف بینش رنگ توضیح داد.
با امتحان فعالیت زیر می‌توانید نمونه ای از نحوه عملکرد فرایند مخالف یا همان عکس منفی را مشاهده کنید. روی یک قطعه کاغذ سفید تصویری از اشکال قرمز رنگی را که با رنگ آبی مشخص شده ترسیم کنید. قبل از اینکه نگاه خود را بلافاصله به یک کاغذ سفید یا صفحه خالی دیگر تغییر دهید. حداقل حدود یک دقیقه به تصویری که کشیده‌اید خیره شوید. بعد از خیره شدن بلافاصله به کاعذ سفید نگاه کنید. احتمالاً برای لحظه ای بسیار کوتاه یک تصویر سبز و زرد را مشاهده خواهید کرد.
طبق نظریه بینایی روند مخالف خیره شدن به تصویر اصلی یعنی قرمز و آبی سلولهای آبی و قرمز چشم ما فعال می‌شود. بعد ازچند دقیقه خیره شدن طولانی توانایی این سلول‌ها برای شلیک پتانسیل عملکرد از بین می‌رود. به عبارت دیگر پس از مدتی چشم شما از سلولهای فرسوده تشخیص رنگ قرمز استفاده می‌کند. به همین دلیل بعد از چند دقیقه اگر به قسمت دیگری نگاه کنید رنگ سبز یا زرد را بجای قرمز مشاهده می‌کنید.
هنگامی که تمرکز خود را به یک صفحه سفید تغییر دادید. آن سلول‌ها هنوز قادر به شلیک نبودند و فقط سلولهای پردازشگر سبز و زرد به شلیک پتانسیل‌های عمل می‌کردند. از آنجا که نوری که از صفحه نمایش شما منعکس می‌شود فقط می‌تواند آن سلولهای سبز و زرد را فعال کند. پس از آن عکس کوتاهی را به جای قرمز و آبی در رنگ‌های سبز و زرد تجربه خواهید کرد.
حتما چنین پدیده‌ای را در مکان‌های مختلف مشاهده کرده‌اید ممکن است هر چند وقت چنین پدیده ای را تجربه کنید. در این توهم مغز و سیستم بینایی شما اساساً یک تصویر منفی را ایجاد می‌کنند و در نتیجه یک تصویر واقعی و تمام رنگی ایجاد می‌شود. این اتفاق مشکلی مهمی نیست و هیچ گونه آسیبی به شما نمی‌رساند.
سخن پایانی
تصویربرداری می‌تواند یک پدیده بصری جالب برای مشاهده باشد. آنها همچنین می‌توانند ابزاری مهم برای کمک به محققان در درک بهتر چگونگی عملکرد رنگ و سیستم ادراکی بینایی باشند.
