مقدمه
آیا تا به حال متوجه شده‌اید که وقایع پس از وقوع قابل پیش بینی‌تر به نظر می‌رسند؟ به عنوان مثال، نتایج یک انتخابات اغلب پس از شمارش آرا واضح‌تر به نظر می‌رسد. آنها می‌گویند عقاید 20/20 است. به عبارت دیگر، همه چیز پس از وقوع، همیشه واضح‌تر و قابل پیش بینی‌تر به نظر می‌رسد. در روانشناسی، این همان چیزی است که از آن به عنوان سوء گیری گذشته نگارانه (hindsight bias) یا سوء گیری عقاید گفته می‌شود. و این می‌تواند نه تنها در اعتقادات بلکه در رفتارهای شما نیز تأثیر بسزایی داشته باشد.
بیایید نگاهی دقیق به نحوه عملکرد سوء گیری عقاید بیندازیم و اینکه چگونه ممکن است بر برخی از اعتقادات شما و همچنین تصمیماتی که روزمره می‌گیرید تأثیر بگذارد.
سوء گیری گذشته نگارانه چیست؟
اصطلاح سوء گیری گذشته نگارانه به تمایل مردم برای مشاهده وقایع نسبت به آنچه که واقعاً قابل پیش بینی هستند، اشاره دارد. قبل از اینکه یک رویداد اتفاق بیفتد، شما ممکن است نتیجه‌ای را برای آن حدس بزنید. ولی هیچ راهی برای دانستن اینکه چه اتفاقی واقعا خواهد افتاد وجود ندارد.
ولی پس از اینکه یک واقعه اتفاق می‌افتد، مردم معمولاً معتقدند که نتیجه این رویداد را قبل از وقوع واقعیت می‌دانستند. به همین دلیل است که اغلب از آن به عنوان پدیده “من همه چیز را می‌دانستم” یاد می‌شود.
بعد از اینکه تیم محبوب شما جام قهرمانی را از دست می‌دهد، ممکن است شما با اطمینان بگویید که می‌دانستید قرار است تیمتان شکست بخورد. حتی اگر قبل از بازی چنین احساسی نداشت باشید. این پدیده در موارد مختلفی از جمله سیاست و رویدادهای ورزشی به وجود می‌آید. در آزمایش‌ها، مردم اغلب پیش بینی‌های خود را قبل از واقعه بسیار قوی‌تر از آنچه واقعاً بودند، به یاد می‌آورند.
مثال‌های عملی
به عنوان مثال ، محققان یک دانشگاه ز دانشجویان کالج خود خواستند پیش‌بینی کنند که سنای ایالات متحده در مورد تأیید نامزد دیوان عالی کلارنس توماس رأی تائید می‌دهند یا نه. پیش از رأی گیری سنا، 58٪ از شرکت کنندگان پیش‌بینی می‌کردند که وی تأیید می‌شود. وقتی دانشجویان پس از تأیید توماس دوباره مورد سنجش قرار گرفتند، 78٪ از شرکت کنندگان گفتند که فکر می‌کنند توماس مورد تأیید قرار خواهد گرفت.
به سوء گیری گذشته نگارانه معمولاً “پدیده‌ای که همه چیز را می‌دانستم” نیز گفته می‌شود. در این حالت مردم تصور می‌كنند كه پس از مشخص شدن نتیجه، از پیش نتیجه ی یك واقعه را می‌دانستند. به عنوان مثال، بعد از شرکت در یک بازی بیس بال، ممکن است اصرار داشته باشید که می‌دانستید تیم برنده از قبل برنده خواهد شد. دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشگاهی اغلب در طول دوره تحصیل سوء گیری گذشته نگارانه را تجربه می‌کنند.
وقتی آنها متن‌های کتاب خود را می‌خوانند، ممکن است اطلاعات آنها برایشان آسان باشد. دانش‌آموزان اغلب پس از خواندن دروس خود فکر می‌کنند، من تمامی این اطلاعات را تمام مدت می‌دانستم. این حالت ممکن است عادت خطرناکی برای دانش‌آموزان باشد. به خصوص هنگامی که زمان آزمون نزدیک می‌شود. با فرض اینکه آنها از قبلاً اطلاعات را می‌دانند، ممکن است به اندازه کافی اطلاعات موجود در کتاب را مطالعه نکنند.
و وقتی که نوبت امتحان دادن می‌رسد، وجود جواب‌های مختلف در یک آزمون چند گزینه‌ای ممکن است باعث شود بسیاری از دانش‌آموزان متوجه شوند که آنها مطالب را به اندازه تصور خود نمی‌دانند. البته دانش‌آموزان می‌توانند با آگاهی از این مشکل بالقوه، عادات مطالعه خوبی برای غلبه بر این گرایش که تصور می‌کنند “همه چیز را می‌دانند” ایجاد کنند.
توضیحات سوء گیری گذشته نگارانه
بنابراین دقیقاً چه عواملی باعث وقوع این سوءگیری می‌شود؟ محققان در این باره می‌گویند که سه متغیر کلیدی با یکدیگر برهم کنش دارند. تا ما به این نتیجه برسیم که پیش‌بینی‌های بیش از آنچه که تصور می‌کردیم واقعی هستند. این سه عامل عبارتند از:
- شناختی: افراد تمایل دارند پیش‌بینی‌های قبلی خود را درباره یک رویداد تحریف کنند یا حتی آن را فراموش کنند. ممکن است یادآوری اطلاعاتی که با دانش فعلی آنها سازگار است آسان‌تر باشد.
- فراشناختی: وقتی می‌توانیم به راحتی بفهمیم چگونه یا چرا یک واقعه رخ داده است. به نظر می‌رسد که آن رویداد به راحتی قابل پیش‌بینی است.
- انگیزشی: مردم دوست دارند دنیا را مکانی قابل پیش بینی بدانند. اعتقاد بر این که نتیجه‌ای “اجتناب ناپذیر” است می‌تواند برای برخی از افراد دلگرم کننده باشد.
وقتی هر سه این عوامل در موقعیتی به راحتی رخ دهد، احتمالاً سوءگیری عقاید وجود دارد.
وقتی یک فیلم به پایان خود می‌رسد و متوجه می‌شویم قاتل واقعاً چه کسی بوده است ، ممکن است به خاطره خود از فیلم نگاه کنیم و برداشت های اولیه خود را از شخصیت مقصر به خاطر بسپاریم. همچنین ممکن است همه موقعیت ها و شخصیت های ثانویه را بررسی کنیم و معتقد باشیم که با توجه به این متغیرها، مشخص بود که چه اتفاقی می‌افتد. شما ممکن است از فیلم دور شوید و فکر کنید که آن را کاملاً می‌دانستید. اما واقعیت این است که احتمالاً این را نمی‌دانید.
تاثیرات منفی سوء گیری گذشته نگارانه
یک مشکل بالقوه در این روش تفکر این است که می‌تواند منجر به اعتماد به نفس بیش از حد شود. اگر به اشتباه باور کنیم که آینده نگری یا شهود استثنایی داریم. ممکن است بیش از حد اعتماد به نفس داشته باشیم و احتمال کارهای غیر ضروری انجام دهیم که برایمان خطرناک باشد.
چنین خطراتی ممکن است مالی باشد، مانند اینکه بیش از اندازه سهام یک شرکت را خریداری کنیم. یا ممکن است این خطرات احساسی باشند، مانند اینکه وارد یک رابطه عاطفی بد شویم.
حال آیا کاری می‌توان برای مقابله با سوء گیری گذشته نگارانه انجام داد؟ محققان رز و وهس معتقدند كه یكی از راه‌های مقابله با این سوءگیری، در نظر گرفتن مواردی است كه ممكن است اتفاق افتاده باشد اما پیش‌بینی آن غیرممکن بوده است. مردم ممکن است در این حالت دید متعادل‌تری در مورد اجتناب‌ناپذیری آشکار نتیجه بدست آورند.
