مقدمه
ابتکار عمل نوعی میانبر ذهنی است که به افراد امکان حل مشکلات و قضاوت سریع و کارآمد را می‌دهد. این استراتژی‌های سرانگشتی باعث کوتاه شدن زمان تصمیم گیری می‌شود و به افراد این امکان را می‌دهد بدون اینکه مدام متوقف شوند و در مورد عملکرد بعدی خود فکر کنند، فعالیت نمایند. ابتکار عمل در بسیاری از شرایط مفید است. اما همچنین می تواند منجر به سوگیری شناختی شود.
تاریخچه مختصر ابتکار عمل
در دهه 1950 بود که هربرت سایمون روانشناس برنده جایزه نوبل اظهار داشت که در حالی که مردم برای انتخاب منطقی تلاش می‌کنند. ولی قضاوت آنها در معرض محدودیت‌های شناختی است. تصمیمات کاملاً منطقی مستلزم سنجش عواملی مانند هزینه‌های بالقوه در برابر منافع احتمالی است. اما افراد با توجه به مدت زمان انتخاب خود و همچنین میزان اطلاعاتی که در اختیار دارند محدود می‌شوند. سایر عوامل مانند هوش عمومی و صحت ادراکات نیز بر روند تصمیم گیری تأثیر می‌گذارند.
در طول دهه 1970، روانشناسان آموس توورسکی و دانیل کانمن تحقیق خود را در مورد سوگیری شناختی ارائه دادند. آنها می‌گفتند که این سوگیری‌ها بر نحوه تفکر و قضاوت مردم تأثیر می‌گذارد. در نتیجه این محدودیت‌ها، ما مجبور می‌شویم به میانبرهای ذهنی اعتماد کنیم تا به ما کمک کنند جهان را درک کنیم. تحقیقات سایمون نشان داد كه انسان‌ها در تصمیم گیری منطقی محدود هستند، اما این كار عاموس تورسکی و دنیل کارنمن بود كه روش‌های خاصی را برای تفكر افراد برای ساده كردن فرایند تصمیم گیری به كار بردند.
موارد استفاده مشترک
روش‌های ابتکاری نقش مهمی در حل مسئله و تصمیم گیری دارند. وقتی می‌خواهیم مشکلی را حل کنیم یا تصمیمی اتخاذ کنیم. معمولاً وقتی به راه‌حلی سریع نیاز داریم به این میانبرهای ذهنی مراجعه می‌کنیم. روانشناسان با توجه به اکتشافات علمی که داشتند، چند نظریه متفاوت ارائه داده‌اند.
- جایگزینی ویژگی‌ها (Attribute substitution) : این نظریه پیشنهاد می‌کنند افراد به جای سوالات پیچیده و دشوارتر،سوالات ساده‌تر اما مرتبط را جایگزین کنند.
- کاهش تلاش: طبق این نظریه، مردم از روش‌های ابتکاری به عنوان نوعی تنبلی شناختی استفاده می‌کنند. ابتکار عمل تلاش ذهنی مورد نیاز برای انتخاب و تصمیم گیری را کاهش می‌دهد.
- سریع و مقرون به صرفه: هنوز هم نظریه‌های دیگر استدلال می کنند که ابتکارات در واقع دقیق‌تر از مغرضانه است. به عبارت دیگر، ما از روش‌های ابتکاری استفاده می‌کنیم زیرا سریع و معمولاً صحیح هستند.
جهان پر از اطلاعات است. با این حال مغز ما فقط قادر به پردازش مقدار مشخصی است. اگر بخواهید تک تک جنبه‌های هر موقعیت یا تصمیمی را تجزیه و تحلیل کنید، هرگز کاری انجام نمی‌دادید. برای مقابله با حجم عظیمی از اطلاعاتی که با آنها روبرو می‌شویم و سرعت بخشیدن به روند تصمیم گیری، مغز برای ساده کردن کارها به این استراتژی‌های ذهنی تکیه می‌کند. بنابراین مجبور نیستیم زمان بی پایان را برای تجزیه و تحلیل همه جزئیات صرف کنیم.
نادیده گرفتن جزئیات
شما احتمالاً هر روز صدها یا حتی هزاران تصمیم می‌گیرید. صبحانه چه چیزی باید بخورید؟ امروز چه بپوشید؟ باید رانندگی کنید یا سوار اتوبوس شوید؟ آیا بعداً باید با همکاران خود برای نوشیدنی بیرون بروید؟ لیست تصمیماتی که هر روز می‌گیرید بی پایان و متنوع است. خوشبختانه، روش‌های ابتکاری به شما امکان می‌دهند با آسودگی نسبی و بدون عذاب زیاد چنین تصمیماتی بگیرید.
به عنوان مثال، هنگام تلاش برای تصمیم گیری در مورد رانندگی یا سوار شدن به اتوبوس برای کار، ممکن است ناگهان به یاد بیاورید که در طول مسیر اتوبوس راه سازی وجود دارد. شما می فهمید که این ممکن است باعث کند شدن اتوبوس شود و باعث شود شما دیر به محل کار خود برسید. بنابراین زودتر حرکت می‌کنید و برای کار در یک مسیر جایگزین رانندگی می‌نمائید. روش‌های ابتکاری به شما این امکان را می‌دهند تا به سرعت در مورد نتایج احتمالی فکر کرده و به یک راه‌حل برسید.
انواع ابتکارات
برخی از ابتکارات رایج شامل راه‌حل دم دست ابتکاری (availability heuristic) و قاعده ابتکار عمل همانندی (representativeness heuristic) می‌شوند.
راه‌حل دم دست
راه‌حل دم دست ابتکاری شامل تصمیم گیری بر اساس آسان بودن به قابل خطور بودن چیزی است. وقتی می‌خواهید تصمیم بگیرید، ممکن است به سرعت تعدادی از مثال‌های مرتبط را به یاد بیاورید. از آنجا که این موارد در حافظه شما به راحتی در دسترس هستند، شما احتمالاً این نتایج را به عنوان رایج‌تر یا مکرر قضاوت می‌کنید.
به عنوان مثال، اگر در فکر پرواز هستید و ناگهان به تعدادی از تصادفات هوایی اخیر فکر می‌کنید. ممکن است احساس کنید سفر هوایی بیش از حد خطرناک است و به جای آن تصمیم بگیرید با ماشین به سفر بروید. از آنجا که این نمونه‌های فاجعه‌های هوایی خیلی راحت به ذهن خطور می‌کردند. راه‌حل دم دست ابتکاری شما را وادار می‌کند که تصور کنید سقوط هواپیما بیش از آنچه که هست رخ می‌دهد.
نماینده
ابتکار عمل همانندی شامل تصمیم گیری از طریق مقایسه وضعیت موجود با نمایند ترین نمونه اولیه ذهنی است. هنگامی که می‌خواهید فرد مورد اعتماد را مشخص کنید. ممکن است جنبه‌های فرد را با سایر مثال‌های ذهنی که دارید مقایسه کنید. یک پیرزن شیرین ممکن است مادربزرگ شما را یادآوری کند. بنابراین ممکن است بلافاصله تصور کنید که او مهربان، ملایم و قابل اعتماد است.
اگر شما با کسی که به یوگا، انرژی درمانی و آروماتراپی مشغول شما ممکن است بلافاصله او را به عنوان یک شفا دهنده جامع و نه چیزی مانند یک معلم مدرسه یا پرستار کار می‌کند تصور کنید. از آنجا که ویژگی‌های او با نمونه ذهنی شما از یک درمانگر جامع مطابقت دارد. ابتکار همانندی باعث می‌شود که او را به احتمال زیاد در آن حرفه طبقه‌بندی کنید.
اثر
ابتکار عمل اثر شامل انتخاب‌هایی که تحت تأثیر احساساتی است که فرد در آن لحظه تجربه می کند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که افراد در شرایط روحی مثبتی هستند تصمیمات رادارای مزایا و خطرات کمتری بدانند. از طرف دیگر، عواطف منفی باعث می‌شود افراد به جای منافع احتمالی، روی نکات منفی احتمالی تصمیم گیری تمرکز کنند.
چگونگی تاثیر ابتکار عمل بر سوگیری شناختی
در حالی که ابتکار عمل می‌تواند مشکل ما و روند تصمیم گیری را تسریع کند. اما می‌تواند باعث خطاهایی نیز شود. همانطور که در مثال‌های بالا مشاهده کردید، روش‌های ابتکار عمل می‌تواند منجر به قضاوتهای نادرستی در مورد چگونگی اتفاقات عادی و نمایندگی برخی موارد شود. صرف این که چیزی در گذشته کارساز بوده است به معنای کارآیی مجدد آن نیست. و تکیه بر یک ابتکار موجود می‌تواند دیدن راه‌حل‌های جایگزین و یا ارائه ایده‌های جدید را دشوار کند. سوگیری شناختی مشکلات زیادی را در تصمیم گیری ایجاد می‌کنند.
ابتکار عمل همچنین می تواند به مواردی از قبیل کلیشه‌ها و تعصبات کمک کند.از آنجا که افراد از میانبرهای ذهنی برای طبقه‌بندی و گروه‌بندی افراد استفاده می‌کنند، معمولاً از اطلاعات مربوطه غافل می‌شوند. و دسته بندی های کلیشه‌ای ایجاد می‌کنند که با واقعیت سازگار نیست.
نتیجه‌گیری
ابتکار عمل به زندگی راحت‌تر کمک می‌کنند و به ما امکان تصمیم گیری سریع را می‌دهند که معمولاً بسیار دقیق هستند. آگاهی از نحوه عملکرد این ابتکارات و همچنین تعصبات بالقوه‌ای که وجود دارند. ممکن است به شما در تصمیم گیری بهتر و دقیق کمک کند.
