القای احساس گناه کار بودن یا Guilt Trip چیست؟
القای احساس گناه کار بودن شامل ایجاد احساس گناه یا احساس مسئولیت در شخص دیگر برای تغییر رفتار یا انجام یک اقدام خاص است. از آنجایی که احساس گناه میتواند محرک قدرتمندی برای رفتار انسان باشد، افراد میتوانند از آن به عنوان ابزاری برای تغییر نحوه تفکر، احساس و رفتار دیگران استفاده کنند. گاهی اوقات برای ایجاد احساس گناه از چیزی که شخص قبلا نسبت به آن احساس شرمندگی میکرد، استفاده میکنند. گاهی اوقات نیز افراد احساس گناه که اصلا وجود ندارد را برای دستکاری احساسات فرد مقابل خود ایجاد میکنند.
اگر کسی تا به حال باعث شده شما نسبت به کاری که انجام دادهاید (یا انجام ندادهاید) احساس بدی داشته باشید و سپس از آن احساسات بد استفاده کرده تا شما را وادار به انجام کاری برای او کند، در این صورت تجربهای در مورد القای احساس گناه کار بودن دارید. این مقاله علائم، انواع و تأثیر القای احساس گناه کار بودن را مورد بحث قرار می دهد. همچنین برخی از مراحلی را که می توانید برای مقابله با این نوع رفتار داشته باشید را نیز توضیح میدهد.
نشانههای القای احساس گناه کار بودن
القای احساس گناه کار بودن می توانند عمدی باشند، اما ممکن است غیرعمدی نیز رخ دهد. این احتمال وجود دارد که فرد گناه را قبلا انجام داده باشد، اما دیگران در حال حاضر از آن استفاده کنند.
گاهی اوقات میتوان این رفتار را به راحتی تشخیص داد، اما ممکن است شخص مقابل این کار به اندازهای ظریف انجام دهد امکان تشخیص آن دشوار باشد. برخی از نشانههای کلیدی که نشان میدهد دیگران ممکن است احساس گناه کار بودن را به شما القا کنند، به شرح زیر است:
اظهار نظرهایی که نشان میدهد شما به اندازه آنها کار نکردهاید.
بیان اشتباهاتی که در گذشته مرتکب شدهاید.
کارهای خوبی که در گذشته برای شما انجام داده است را یادآوری میکند.
به صورتی رفتار میکنند که انگار عصبانی هستند، اما بعدا همه چیز را انکار میکنند.
امتناع از صحبت کردن با شما
از طریق زبان بدن، لحن صدا، و حالات چهرهشان نشان میدهند که از کاری که انجام دادهاید ناراضی هستند.
به صورتی رفتار میکنند که گویی مدیون او هستید.
داشتن رفتار منفعلانه – پرخاشگرانه
اظهارنظرهای کنایه آمیز در مورد تلاش یا پیشرفت شما
توجه به این نکته ضروری است که این نوع ارتباط غیرمستقیم میتواند در هر رابطه بین فردی رخ دهد. با این حال، احتمال وقوع آن در روابطی که ارتباطات عاطفی نزدیک وجود دارد، بیشتر است. به خصوص در روابط عاشقانه، القای احساس گناه کار بودن بیشتر است. اما در روابط خانوادگی، روابط والدین و حتی روابط کاری نیز این مشکل وجود دارد.
انواع القای احساس گناه کار بودن
انواع مختلفی از القای احساس گناه کار بودن وجود دارد که افراد ممکن است بسته به هدفی که دارند از آن استفاده کنند. برخی از اهداف القای احساس گناه کار بودن عبارتند از:
اجبار برای انجام کاری: گاهی اوقات، هدف اصلی القای احساس گناه کار بودن این است که کسی را مجبور به انجام کاری کنند که نمیخواهد انجام دهد.
اجتناب از تعارض: در موارد دیگر، افراد ممکن است از القای احساس گناه کار بودن استفاده کنند تا از صحبت مستقیم در مورد یک موضوع اجتناب کنند. این کار به آنها این امکان می دهد بدون درگیری مستقیم به آنچه میخواهند برسند.
آموزش اخلاقی: القای احساس گناه کار بودن همچنین میتواند راهی برای ترغیب کسی به انجام رفتاری باشد که فرد مقابل احساس میکند اخلاقیتر یا «درست» است.
برانگیختن همدردی: در برخی موارد، احساس گناه به فرد این امکان را میدهد که فرد دیگری که آسیب دیده است و مشکلی دارد همدردی کند.
احساس گناه همیشه چیز بدی نیست. اگرچه اغلب آزاردهنده و ناخوشایند است، اما می تواند نقش مهمی در هدایت رفتار اخلاقی داشته باشد. وقتی افراد احساس گناه می کنند، می توانند اشتباهات خود را اصلاح کنند و از تکرار همان اشتباهات در آینده اجتناب کنند.
تاثیر القای احساس گناه کار بودن
با القای احساس گناه کار بودن میتوانیم رفتار یک فرد را به صورت گسترده تغییر دهیم. اینکه فرد به صورت عمدی این کار انجام داده باشد یا نه، تاثیری در القای حس گناه کار بودن و تاثیرات آن ندارد. برخی از سریعترین نشانهای القای احساس گناه کار بودن به شرح زیر است:
آسیب به روابط
تحقیقات نشان می دهد که القای احساس گناه کار بودن میتواند بر روابط نزدیک تأثیر بگذارد. یک مطالعه نشان داد که افرادی که از انتقاد شریک خود آسیب دیدهاند، بیشتر از احساسات آسیب دیده استفاده میکنند تا شریک زندگیشان احساس گناه کند و آنها از این احساس گناه استفاده میکنند. با این حال، مطالعات نشان میدهد، فردی که از احساس گناه طرف مقابل برای تغییر رفتارش استفاده میکند، به احتمال زیاد احساس بدتری نسبت به رابطه خود دارد.
به عبارت دیگر ممکن است شما بتوانید با القای احساس گناه کار بودن طرف مقابلتان را مجبور به انجام کاری کنید که میخواهید، اما این کار هزینهای دارد. این موضوع میتواند اعتماد شما را خدشهدار کند و باعث شود که طرف مقابل احساس کند در حقش ظلم شده است.
رنجش
یکی از دلایلی که چرا القای احساس گناه کار بودن میتواند روابط را مسموم کند این است که این کار منجر به احساس رنجش دائمی میشود. یکی از روانشناسان مطرح جهان میگوید که القای احساس گناه کار بودن، با حس نفرت انگیز احساس گناه همراه است. این حس نفرت انگیز باعث رنجشی در فرد میشود که هیچ گاه فراموش نمیکند.
اگر فقط یک بار از القای احساس گناه کار بودن برای تغییر رفتار استفاده کنید، ممکن است تاثیر جدی بر رابطه شما نداشته باشد. استفاده مکرر از القای احساس گناه کار بودن میتواند احساس تلخی در فرد مقابل ایجاد کند.
اگر احساس میکنید که شریک زندگیتان همیشه شما را به خاطر چیزی مقصر میداند و از این طریق شما را مجبور میکند کاری را که دوست دارد انجام دهید. باید بدانید به مرور زمان این کار میتواند روابط عاطفی بین شما را کاهش دهند و در نهایت باعث ایجاد نفرت بینتان میشود.
مقاومت واکنشی
تحقیقات نشان میدهد که توسل به القای احساس گناه کار بودن یک نوع متداول تکنیک متقاعدسازی است. با این حال، در حالی که احساس گناه می تواند افراد را مجبور به انجام اقدامات خاصی کند، گاهی اوقات می تواند نتیجه معکوس نیز داشته باشد. احساس گناه در سطح پایین به افراد انگیزه می دهد تا بر اساس پیام متقاعد کننده عمل کنند. با این حال، سطوح بالای احساس گناه اغلب به دلیل آنچه محققان «واکنش» مینامند، شکست میخورند.
محققان توضیح میدهند که فردی که در حالت واکنش قرار میگیرد، به صورتی رفتار میکند که آزادی (یا حداقل احساس آزادی خود) را بازگرداند. او رفتارهای نشان میدهد که برخلاف رفتار درست است. به عبارت دیگر، القای احساس گناه کار بودن می تواند نتیجه معکوس داشته باشد و افراد را وادار کند که برخلاف آنچه که شخص دیگری می خواهد رفتار کنند. به عنوان مثال، کسی که در شما احساس گناه را ایجاد میکند تا با او بیشتر تماس بگیرید، ممکن است باعث شود کمتر با او تماس بگیرید.
ایجاد بیماری روانی
القای احساس گناه کار بودن بیش از حد با چندین بیماری روانی، از جمله اضطراب، افسردگی، و اختلال وسواس اجباری ارتباط دارد. قرار گرفتن در معرض القای احساس گناه کار بودن ممکن است به ایجاد یا بدتر شدن چنین شرایطی کمک کند. همچنین اینکه احساس گناه کار بودن را القا کنید میتواند منجر به بسیاری از احساسات و علائم شدید و ناخوشایند مانند اضطراب، غم، پشیمانی، نگرانی، تنش عضلانی و بی خوابی شود. این نوع دستکاری پنهان ممکن است گاهی اوقات به ایجاد یک عقده گناه کمک کند، که یک باور مداوم است که شما کار اشتباهی انجام دادهاید یا همیشه انجام خواهید داد. با گذشت زمان، القای احساس گناه کار بودن میتواند به احساس شرم منجر شود. شرم میتواند بر تصویر شما از خود تأثیر بگذارد، که پس از آن میتواند باعث کناره گیری و انزوای اجتماعی شود.
چگونه با این مشکل مقابله کنیم؟
تعدادی تاکتیک وجود دارد که میتواند در مواجهه با القای احساس گناه کار بودن مفید باشد. برخی از اقداماتی که میتوانید انجام دهید عبارتند از:
درخواست آنها را تصدیق کنید. به آنها اجازه دهید بدانند که شما درک میکنید که این گناه چه احساسی در آنها ایجاد میکند. همدلی و نشان دادن اینکه نیازهای آنها را میبینید ممکن است به آنها کمک کند احساس کنند که به سادگی نادیده گرفته نمیشوند. اعتبار بخشیدن به احساسات آنها ممکن است باعث کاهش احساس گناه در آنها شود.
در مورد احساس خود صحبت کنید. توضیح دهید اینکه شما را گناهکار نشان دهند تا آنچه را میخواهند انجام دهید، چه حسی در شما ایجاد میکند. سپس به آنها بگویید دستکاری احساسات شما چه تاثیر بر روانتان دارد. به آنها بگویید القا حس گناه کار بودن باعث رنجش شما میشود و تاثیر مستقیمی در روابطتان دارد.
مرزها را تعیین کنید. مرزها به شما کمک میکند تا در مورد آنچه که میخواهید و نمیپذیرید محدودیت ایجاد کنید. حتی اگر در نهایت کاری که آنها میخواهند را انجام دادید، مطمئن شوید که محدودیتهای خود را به وضوح بیان کردهاید و عواقب عبور از آن مرزها را توضیح دادهاید.
موارد دیگری که می توانید استفاده کنید شامل محافظت از عزت نفس و فاصله گرفتن در صورت نیاز است. اگر در حال حاضر احساس بدی نسبت به خود دارید، احتمال اینکه دچار احساس گناه شوید، بیشتر است، بنابراین راهکارهایی را برای تقویت احساس ارزشمندی خود بیابید.
اگر طرف مقابل مدام سعی می کند با احساس گناه شما را تحت تأثیر قرار دهد، ارتباط خود را با او کاهش دهید یا حتی به فکر پایان دادن به رابطه باشید.
توجه به خودتان
حفاظت از رفاه خود باید در اولویت قرار گیرد. شخصی که سعی میکند شما را با احساسات مسموم شرم و گناه تحت الشعاع قرار دهد، هیچ گاه به دنبال خوبی و صلاح شما نیست.
کمک گرفتن
اگر احساس گناه یا علائم مرتبط با اضطراب، استرس یا افسردگی را دارید، با یک روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید. آنها با توجه به بیماری شما گزینههای درمانی مانند روان درمانی یا دارو را پیشنهاد میدهند. داروهایی که آنها تجویز میکنند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی شما کمک میکند.
پزشک یا درمانگر شما ممکن است نوعی درمان به نام درمان شناختی-رفتاری (CBT) را پیشنهاد کند، که ممکن است به شما در کاهش احساس گناه کمک کند. این نوع درمان میتواند به شما کمک کند افکار منفی و تحریفات شناختی را که میتوانند باعث ایجاد احساس گناه شوند را شناسایی و سپس آن را تغییر دهید. درمانگر شما همچنین میتواند به شما کمک کند تا علائم القای احساس گناه کار بودن را بشناسید. در مرجله بعد او به شما تمرینات برای مقابله با این دستکاری احساسات را میدهد.