مقدمه
استرس بخشی آشنا و مشترک از زندگی روزمره است. استرس هر روز اتفاق می‌افتد و انواع مختلفی دارد. این استرس ممکن ناشی از کار، خانواده و مدرسه باشد. این استرس شامل سلامتی، پول و روابط است. تاثیر استرس بر مغز ما بسیار شگف‌آور است. ما هر زمان که با تهدید بالقوه‌ای روبرو می‌شویم. ذهن و بدن ما وارد عمل می‌شوند و برای مقابله با مسائل یا جلوگیری از ایجاد مشکل بسیج می‌گردند.
شما نیز احتمالا چیزهای در مورد چگونگی تاثیر استرس بر ذهن و بدن شنیده‌اید. این می‌تواند منجر به علائم جسمی مانند سردرد و درد قغسه سینه شود. همچنین می‌تواند مشکلات خلقی مانند اظطراب یا غم را ایجاد نمائید. حتی می‌تواند منجر به مشکلات رفتاری مانند انفجار خشم یا پرخوری شود. آنچه ممکن است شما ندانید این که استرس می‌تواند تاثیر جدی بر مغزتان بگذارد. در مواجهه با استرس، مغز شما یک سری واکنش‌ها را تجربه کند. این تجربه می‌تواند خوب و یا بد باشد. که برای تحریک و محافظت از خود در برابر تهدیدات احتمالی طراحی شده‌اند. گاهی اوقات استرس می‌تواند به تیزبینی و بهبود توانایی به خاطر سپردن جزئیات مربوط به آنچه اتفاق می‌افتد کمک کند.
تاثیر استرس بر مغز می‌تواند منفی باشد. تحقیقات نشان داده استرس می‌تواند طیف وسیعی از تاثیرات منفی را بر مغز ایجاد کند. از ایجاد بیماری‌های روانی گرفته تا کاهش حجم مغز از تاثیرات استرس است. بیایید نگاهی دقیق به پنج تاثیر شگفت‌آور استرس بر مغز بیندازیم.
افزایش بیماری روانی با استرس مزمن
در مطالعه‌ای که در مجله روانپزشکی مولکولی منتشر شد. محققان دریافتند که استرس مزمن منجر به تغییرات طولانی مدت در مغز می‌شود. این تغییرات، توضیح می‌دهد که چرا کسانی که استرس مزمن را تجربه کردند. در معرض اختلالات خلقی و اظطرابی نیز هستند. استرس ممکن در بروز اختلالات روانی مانند افسردگی و اختلالات عاطفی مختلف نقش مهمی داشته باشد.
محققان دانشگاه کالیفرنیا – برکلی یک سری آزمایشات را با هدف بررسی تأثیر استرس بر مغز انجام دادند. آنها کشف کردند که چنین استرسی سلول‌های مولد میلین بیشتری ایجاد می‌کنند. اما تعداد سلول‌های عصبی کمتر از حد طبیعی است. نتیجه این اختلال، وجود بیش از حد میلین در مناطق خاصی از مغز است. که باعث اختلال در زمان‌بندی و تعادل ارتباطات می شود. محققان دریافتند که استرس همچنین می‌تواند بر روی هیپوکامپ مغز تأثیرات منفی بگذارد.
تغییر ساختار مغز
نتایج آزمایشات محققان دانشگاه کالیفرنیا – برکلی نشان داد که استرس مزمن می تواند منجر به تغییرات طولانی مدت در ساختار و عملکرد مغز شود. مغز از سلول‌های عصبی و حمایتی تشکیل شده است که به عنوان “ماده خاکستری” شناخته می‌شوند. این سلول‌ها مسئول تفکرهای مهم مانند تصمیم‌گیری و حل مسئله هستند. اما مغز همچنین حاوی چیزی است که به عنوان “ماده سفید” شناخته می‌شود. که از تمام آکسون‌هایی که برای انتقال اطلاعات با مناطق دیگر مغز متصل می‌شوند، تشکیل شده است.
ماده سفید به دلیل غلاف سفید چرب و سفید معروف به میلین که آکسون‌ها را احاطه کرده و سیگنال‌های الکتریکی مورد استفاده برای انتقال اطلاعات در سراسر مغز را تسریع می کنند، به این اسم نامگذاری شده است.
تولید بیش از حد میلین که محققان به دلیل وجود استرس مزمن ایجاد می‌شود. نه تنها منجر به تغییر کوتاه مدت تعادل بین ماده سفید و خاکستری می‌شود بلکه می‌تواند منجر به تغییرات پایدار در ساختار مغز گردد. پزشکان و محققان قبلاً مشاهده کرده‌اند که افرادی که از اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند نیز دارای ناهنجاری‌های مغزی از جمله عدم تعادل در مواد خاکستری و سفید هستند.
روانشناس، دانیلا کافر، محققی که این آزمایش را انجام داد اظهار داشت. که همه استرس‌ها به یک شکل بر مغز و شبکه‌های عصبی تأثیر نمی گذارند. استرس خوب یا نوعی استرس که به شما کمک می‌کند در مقابل یک چالش عملکرد خوبی داشته باشید. به سیم کشی مغز کمک می کند و باعث ایجاد شبکه‌های قوی‌تر و انعطاف‌پذیری بیشتر می‌گردد.
از بین رفتن سلول‌های مغزی
در مطالعه‌ای که توسط محققان دانشگاه پزشکی و علوم روزالیند فرانکلین انجام شد. محققان کشف کردند که یک استرس اجتماعی می‌تواند سلول‌های عصبی جدید را در هیپوکامپ مغز از بین ببرد. هیپوکامپ یکی از مناطق مغز است که به شدت با حافظه، احساسات و یادگیری ارتباط دارد. همچنین یکی از دو ناحیه مغز است که نوروژنز یا تشکیل سلول‌های جدید مغزی در طول زندگی در آن رخ می‌دهد.
در آزمایش، تیم تحقیقاتی موش های جوان را برای مدت 20 دقیقه در قفس با دو موش پیر قرار دادند. سپس موش جوان از سوی ساکنان بالغ قفس مورد تعرض قرار گرفت. بررسی بعدی موش‌های جوان نشان داد که سطح کورتیزول آنها شش برابر بیشتر از موش‌هایی است که برخورد اجتماعی استرس‌زا نداشته‌اند.
بررسی بیشتر نشان داد که در حالی که موش‌های جوانی که تحت استرس قرار گرفته بودند تعداد سلول‌های عصبی که در بدنشان ایجاد گردید برابر با تعداد سلول‌های عصبی موش‌های که در معرض استرس قرار نگرفته‌اند. اما یک هفته بعد تعداد سلول‌های عصبی در این موش‌ها کاهش قابل توجهی داشت. گرچه به نظر نمی‌رسد استرس در تشکیل سلول‌های عصبی جدید تأثیر بگذارد. اما بر زنده ماندن یا عدم زنده ماندن این سلول‌ها تأثیر دارد.
بنابراین استرس می‌تواند سلول‌های مغز را از بین ببرد. اما آیا برای کاهش تأثیر مخرب استرس می‌توان کاری انجام داد؟
دکتر دانیل پیترسون در این باره می‌گوید: “ما می‌خواهیم تعیین کنیم که آیا داروهای ضد افسردگی قادر به زنده نگه داشتن این سلول‌های عصبی آسیب پذیر هستند.” از طرف دیگر، استرس مزمن می تواند منجر به مجموعه‌ای از مشکلات شود. کافر توضیح داد: “شما در حال ایجاد مغزی هستید که می‌تواند در برابر بیماری‌های روانی مقاوم باشد یا بسیار آسیب‌پذیر باشد. این انتخاب با شما است.”
بخوانید: “چطور در اوج بی حوصلگی، وظایفمان را انجام دهیم؟”
کاهش حجم مغز
از دیگر تاثیر استرس بر مغز کاهش حجم آن است. حتی در میان افراد سالم، استرس می‌تواند به انقباض در نواحی از مغز در ارتباط با تنظیم احساسات، سوخت و ساز بدن و حافظه منجر شود.
در حالی که افراد اغلب نتایج منفی را با استرس شدید و ناگهانی ناشی از حوادث تغییر دهنده زندگی (مانند یک فاجعه طبیعی، تصادف رانندگی، مرگ یکی از عزیزان) مرتبط می‌دانند. محققان در حقیقت اظهار می‌کنند که این استرس روزمره است که همه ما با آن روبرو هستیم که با گذشت زمان، می‌تواند باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از اختلالات روانی شود.
در یک مطالعه، محققان از دانشگاه ییل 100 شرکت کننده سالم را بررسی کردند که اطلاعاتی در مورد وقایع استرس‌زا در زندگی به آنها ارائه می‌کردند. محققان مشاهده کردند که قرار گرفتن در معرض استرس، حتی استرس بسیار دور، منجر به ایجاد ماده خاکستری کوچکتر در قشر پیشانی، منطقه‌ای از مغز می‌شود که به مواردی از قبیل کنترل خود و احساسات مرتبط است.
به نظر می رسد استرس های مزمن و روزمره به تنهایی تأثیر کمی بر حجم مغز دارند اما ممکن است افراد را در معرض فشارهای روانی شدید و آسیب‌زا در برابر انقباض مغز آسیب پذیرتر کند. امیلی، نویسنده اصلی این تحقیق، توضیح داد: “انباشت حوادث استرس‌زای زندگی ممکن است مقابله با استرس در آینده را برای این افراد دشوارتر سازد. به ویژه اگر در رویدادها بعدی برای غلبه بر استرس نیاز به کنترل دقیق، تنظیم هیجان یا پردازش اجتماعی یکپارچه داشته باشد.”
انواع مختلف استرس از طرق مختلف بر مغز تأثیر می گذارد. حوادث استرس‌زای اخیر (از دست دادن شغل ، تصادف رانندگی) بر آگاهی عاطفی تأثیر می گذارد. حوادث آسیب‌زا (مرگ یکی از عزیزان، بیماری جدی) تأثیر بیشتری در مراکز خلقی دارد.
تاثیر استرس بر حافظه
اگر تا به حال سعی کرده‌اید جزئیات یک رویداد استرس‌زا را بخاطر بسپارید، احتمالاً آگاه هستید که گاهی اوقات استرس باعث می‌شود یادآوری وقایع دشوار باشد. حتی استرس نسبتاً جزئی نیز می‌تواند تأثیر فوری بر حافظه شما بگذارد، مانند تلاش برای به خاطر آوردن کلیدهای ماشین یا جایی که کیف خود را گذاشته‌اید وقتی که دیر شده و قرار شما سرکار بروید.
یک مطالعه در سال 2012 نشان داد که استرس مزمن تأثیر منفی بر آنچه به عنوان حافظه فضایی یا توانایی یادآوری اطلاعات مکان اشیاء در محیط و همچنین جهت‌گیری فضایی شناخته می‌شود، دارد. یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که سطح بالایی از هورمون استرس کورتیزول به کاهش حافظه کوتاه مدت در موش‌های مسن مرتبط است. تأثیر کلی فشار بر حافظه به تعدادی متغیر بستگی دارد که یکی از آنها زمان‌بندی است. مطالعات متعدد نشان داده است که هنگامی که استرس بلافاصله قبل از یادگیری رخ می‌دهد، می‌توان با میزان تثبت اطلاعات را در حافظه تقویت کند.از طرف دیگر، نشان داده شده استرس مانع بازیابی حافظه می شود. به عنوان مثال، محققان بارها و بارها نشان داده اند که قرار گرفتن در معرض استرس درست قبل از امتحان حفظ منجر به کاهش عملکرد در انسانی و حیوانی می‌شود.
سخن پایانی
در حالی که استرس مطمئناً بخشی از زندگی است که در بسیاری از موارد نمی‌توان از آن اجتناب کرد. محققان بر این باورند که با درک دقیقاً چگونگی تأثیر استرس بر مغز، می توانند بینشی را در پیشگیری یا حتی خنثی سازی برخی از آسیب‌های استرس به دست آورند. به عنوان مثال، برخی از متخصصان معتقدند كه چنین تحقیقاتی می‌تواند در تولید داروهایی كه برای جلوگیری از اثرات مخرب استرس بر مغز طراحی شده‌اند، نقش داشته باشد.
