مقدمه
اختلال خواب ناشی از دارو ، عنوان پزشکی است که برای بی خوابی و سایر مشکلات خواب که در اثر استفاده از الکل، مواد مخدر یا مصرف برخی از داروها ایجاد می شود استفاده می گردد. مصرف الکل تاثیرات مضر زیادی دارد ولی یکی از مهمترین آنها اختلال خواب است. یعنی افراد به خاطر مصرف نوشیدنی‌های الکلی یا داروهای خاصی زمانی که می‌خواهند بخوابند، برای خوابیدن مشکل دارند. یا ممکن است خواب بمانند و نتوانند به موقع از خواب بیدار شوند. یکی دیگر از مشکلات خوابیدن بیش از حد یا خواب‌آلودگی در طول روز و یا شب است. اختلال خواب ناشی از دارو با مشکل گاه به گاه خوابیدن یا خواب ماندن که در واقع کاملاً طبیعی، متفاوت است. خواب تاثیرات زیادی بر سلامت روان و جسم دارد.
اختلال خواب ناشی از دارو یا مواد مخدر باعث بی خوابی موقت یا خستگی افراد می‌شود. در بعضی مواقع این مشکلات مستقیماً پس از مصرف الکل یا مواد مخدر اتفاق می‌افتد. این پاسخ طبیعی بدن به ماده مخدریا الکل و فعالیت‌های مانند این است. بعضی از مشکلات معمول خواب در اثر فعالیت‌های بدنی مثل ورزش، رقص است و بعضی از خوردن مواد غذایی انرژی زا مثل قهوه است اما این مشکلات شاید آنقدر خطرناک نباشد. اما مصرف مواد مخدر و الکل تاثیر منفی بر بدن می‌گذارند و مشکلاتی خوابی که در اثر مصرف مواد مخدر و الکل بوجود می‌آید می‌تواند در طولانی مدت بسیار خطرناک باشد.
کدام داروها باعث اختلال خواب در اثر مواد می‌شوند؟
طیف گسترده‌ای از مواد روانگردان می‌تواند باعث اختلال خواب ناشی از مواد شود از جمله:
- الکل
- کافئین
- حشیش
- مواد افیونی
- آرامبخش
- خواب‌آور
- ضد اضطراب
- آمفتامین‌ها
- کوکائین
- تنباکو
- سایر مواد مخدر یا محرک ها
مشخص شده برخی از داور باعث ایجاد اختلال خواب ناشی از دارو می شوند. این داروها به شرح زیر هستند:
- آگونیست یا آنتاگونیست آدرنرژیک
- آگونیست دوپامین
- آنتاگونیست های کولینرژیک
- آگونیست یا آنتاگونیست های سروتونرژیک
- آنتی هیستامین‌ها
- کورتیکواستروئیدها
چرخه مزمن استفاده از مواد و مشکلات خواب
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که الکل و برخی داروهای دیگر اثر آرام بخش دارند. و مصرف الکل یا داروی آرامبخش یا مواد افیونی می تواند به خواب آنها کمک کند. برخی دیگر هم معتقدند که کافئین یا داروها می توانند به آنها کمک کنند تا مدت طولانی‌تری بیدار بمانند. بعضی افراد به دلیل کار یا شغل شان نیاز به هوشیاری دارند و بدون مصرف این مواد احساس خواب‌آلودگی می‌کنند.
برای برخی از افرادی که مرتباً الکل می‌نوشند یا به صورت تفریحی مواد مخدر مصرف می‌کنند. با این کار آنها یک چرخه مزمن و اختلال در خوابشان ایجاد می‌کنند. معمولا نوشیدن یا مصرف دارو مواد برای آرامش در هنگام خواب یا بیدار ماندن در شیفت های طولانی برای کار و مهمانی‌های شبانه استفاده می‌شود. این دارو با روند طبیعی فعال سازی و آرامش بدن تداخل ایجاد می‌کند و خوابیدن را دشوار می‌کند. پس از آن فرد احتمالاً برای اینکه بتواند دوباره بخوابد مجدداً از ماده ای استفاده می‌کند که بتواند مشکل کمبود خواب را جبران کند که این هم باز مشکلی را ایجاد می‌کند.
به هر حال این روش‌ها در مدت طولانی مفید نیستند. در حالی که الکل و سایر داروهای آرامش بخش ممکن است به شما کمک کند تا در خوابیدن آرامش بیشتری داشته باشید ممکن است برعکس آن رخ دهد. این یعنی وقتی شما می‌خواهید بخوابید برعکس باعث شود شما بیشتر بیدار بمانید و ممکن است شما را متعجب کند. به طور معمول دوره‌های بی خوابی، احساس خستگی و خواب آلودگی‌های غیرقابل کنترل در ساعات شبانه و ممکن است در روز اتفاق بیفتد. بعضی افراد از خوابیدن ناامید می‌شوند به همین دلیل بسیاری از افراد که این مشکلات را تجربه می‌کنند. اغلب برای مقابله با خستگی روز به کافئین و سایر محرک‌ها متوسل می‌شوند. که به نوبه خود مشکلات خوابیدن را دشوار می‌کند.
انواع اختلال خواب ناشی از مواد و داروها
چهار نوع اصلی اختلال خواب ناشی از مواد وجود دارد:
بی خوابی
در این نوع از اختلال خواب، افراد ممکن برای خوابیدن یا بیدار شدن از خواب مشکل داشته باشند. این افراد یا در طول شب زیاد از خواب بیدار می‌شوند و یا در خواب احساس آرامش ندارند.
خواب آلودگی در روز
در این نوع اختلال فرد در طول روز بیش از حد می‌خوابد و همیشه احساس خستگی می‌کند. فردی که این مشکل را دارد بدون اینکه بخواهد یا کنترل خاصی بر روی خود داشته باشد برای مدت طولانی می‌خوابد.
پاراسومنیا
در نوع اختلال خواب پاراسومنیا فرد رفتارهای غیر عادی را هنگام خواب تجربه می‌کند. بیشتر ما در خواب آرام می‌شویم و مشکل خاصی نداریم یا اگر هم خواب درستی نداشته باشیم خروپف می‌کنیم. اما این افراد ممکن است رفتار‌هایی مانند سابیدن دندان یا دندان قروچه در خواب، کابوس‌های شبانه، وحشت شبانه، راه رفتن در خواب، حرف زدن در خواب، شب ادراری، فلج خواب داشته باشند.
نوع مختلط
اختلال خواب مختلط به این گونه است که فرد مبتلا چندین علائم مختلف ختلال خواب را دارد. اما هیچ علامت خاصی غالب نیست به عنوان مثال ممکن است شب‌ها دوره‌های بی خوابی داشته باشند همراه با خواب آلودگی در روز و خواب پریشی می‌شود.
چگونه به زودی پس از مصرف دارو می‌توان اختلال خواب ایجاد کرد؟
در بعضی موارد تقریباً بلافاصله پس از مصرف دارو یا مواد اختلال خواب ایجاد می‌شود. طبق دستورالعمل‌های تشخیصی برای پزشکان و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی وجود دارد که می‌توانند اختلالات خواب را ارزیابی کنند. یک دسته وجود دارد که فرد با خوردن الکل مسموم می‌شود این به معنای اختلال خواب که فرد تحت تأثیر الکل یا یک دارو مصرف شده قرار گیرد.
بعضی از مشکلات خواب هم می‌تواند در حین ترک مواد یا دارو رخ دهد. مشکلات خواب یک علامت بسیار شایع هستند که ممکن است از ترک مواد، الکل یا دارو صورت بگیرد. اغلب طی چند روز یا چند هفته پس از قطع الکل، داروها یا مواد، خود را برطرف می‌کند. بنابراین زمان لازم است تا مشخص شود آیا مشکلات خواب از علامت ترک است یا خیر. اگر خواب فرد طی چند روز یا چند هفته پس از قطع مصرف دارو باشد مشخص می‌شود.
یک اختلال خواب ناشی از مواد می‌تواند از زمان ترک شروع شود. و با حرکت فرد در روند سم زدایی و در مرحله بهبودی پس از ترک ادامه یابد یا بدتر شود. بعضی اوقات مشکلات خواب بخشی از یک دسته بزرگتر از علائم ترک طولانی مدت است. که این به عنوان سندرم ترک حاد (PAWS) شناخته می‌شود.
اگر قبل از استفاده از بعضی داروها مشکلات خواب داشتیم چه کار باید بکنیم؟
هنگامی که پزشکان یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی بیماری اختلال خواب ناشی از دارو یا مواد را تشخیص می‌دهند. آنها بررسی می‌کنند که آیا قبل از استفاده از الکل یا داروها برای شما مشکلات خواب می‌آورد یا خیر. به این دلیل است که انواع مختلفی از مشکلات خواب وجود دارد و اگر علائم قبل از مصرف مواد وجود داشته باشد. ممکن است آنها دوز دارو را کمتر کنند تا شما مشکل خواب نداشته باشید.
به طور کلی تشخیص اختلال خواب ناشی از دارو و مواد به افرادی که سابقه مشکلات خواب بدون استفاده از مواد ندارند شامل این مقاله نمی‌شود. اگر علائم مشکلات خواب پس از ترک اعتیاد مواد مخدر و الکل بیش از یک ماه پس از پرهیز از ادامه یابد بهتر است فرد درمان شود. خوردن هر دارویی به معنای جدی باعث مشکلات خواب نمی‌شود. همانطور که قبلاً اشاره شد دلایل مختلفی برای اختلالات خواب وجود دارد و بیشتر آنها می توانند با تغییر در سبک زندگی شوند. علاوه بر کاهش یا از بین بردن الکل داروهایی که عوارض جانبی دارند و باعث اختلال در الگوی خواب طبیعی می‌شوند نیاز به درمان و بهبود دارند.
تأثیر بر زندگی
سرانجام برای تشخیص اختلال خواب ناشی از مواد، داروها و الکل باید تأثیر قابل توجهی در روند زندگی فرد داشته باشد که مشکل خوابتشخیص داده شود. با ایجاد پریشانی زیاد یا مختل شدن برخی از جنبه‌ها در زندگی می‌توان این مشکلات را تشخیص داد. این مشکلات را می‌توان درزندگی اجتماعی آنها تا وضعیت شغلی یا بخشی دیگر از زندگی آنها مشاهده کرد و در صورت دیده شدن حتما باید به سمت درمان رفت.
آگاه شدن از مشکلات خواب خود
ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا از یک اختلال خواب ناشی از مواد یا دارو آگاه شویم. از آنجا که داروها بر احساس هوشیاری و آرامش تأثیر می گذارند. مردم انتظار دارند خواب آنها تا حدی تحت تأثیر قرار گیرد و پس از آن اثر بازگشت و آرامش اتفاق بی‌افتد.
مسئله اصلی اختلال خواب ناشی از مواد این است که بسیاری از افراد مبتلا با نوشیدن الکل، مصرف مواد مخدر یا استفاده از دارو می‌خواهند خواب خود را تنظیم کنند.ما با این حال همان داروها در خواب اختلال ایجاد می‌کنند. به همین دلیل مردم اغلب متوجه نمی‌شوند که این الکل، داروها یا مواد هستند که باعث مشکلات خواب می‌شوند. زیرا آنها این مواد را برای بهتر خوابیدن استفاده می‌کنند.
مشکلات خواب می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد از استرس گرفته تا اثرات طبیعی سن و پیری. بنابراین پزشکان ممکن است ماهیت واقعی این مسئله را درک نکنند زیرا بسیاری از مردم به دلیل استرس و ترس از قضاوت با پزشک خود در مورد مصرف الکل یا مواد مخدر صحبت نمی کنند. آنها همچنین ممکن است از ترس قطع مصرف داروی خود در مورد مقدار داروی تجویز شده یا بدون نسخه پزشک استفاده کنند. افرادی که به الکل و مواد مخدر اعتراف می‌کنند نیز غالباً مقدار الکل یا مواد مخدر را که مصرف می‌کنند دست کم می گیرند یا آن را کم گزارش می‌کنند. همه این عوامل باعث می‌شود که افراد نتوانند تشخیص صحیحی از اختلال خواب ناشی از مواد و دارو ایجاد کنند.
سخن پایانی
هنگامی که از مشکل خواب خود و علت ایجاد آن آگاهی پیدا کردید. برای مدیریت انتقال به الگوی خواب سالم بسیار مهم است که یک پزشک به شما کمک کند. در مورد ارجاع به داروی اعتیاد یا متخصص خواب با پزشک خود صحبت کنید. اگر از الکل، مواد افیونی یا بنزودیازپین استفاده می‌کنید. مهم است که در طی مراحل ترک از پشتیبانی پزشکی مناسب برخوردار شوید. این امر نه تنها باعث راحتی بیشتر آن خواهد شد بلکه علائم آن کمتر است. این موارد می‌توانند منجر به علائم شدید کننده مانند تشنج یا روان پریشی شوند که می‌تواند بدون نظارت پزشکی تهدید کننده زندگی باشد.
هنگامی که دارویی را که باعث مشکلات خواب شما شده است قطع کنید. الگوی خواب شما به مرور زمان عوض می‌شود تا به حالت طبیعی خود بازگردد. شما باید صبور باشید. بهترین راه ها برای حمایت از این روند:
- تنظیم و پایبند بودن به اوقات منظم خواب و بیدار شدن
- در طول روز به ورزش منظم بپردازید
- صبح بیرون رفتن که به تنظیم مجدد ساعت بدن کمک می کند
- پرهیز از استرس
- تغذیه خوب پرهیز از پرخوری و گشنگی قبل از خواب
