مقدمه
وقتی نوبت به حفظ جوانی ذهن شما می‌رسد باید بدانید که آگاهی و مطالعه یک راه عالی برای سلامت مغز افراد در هر سنی است. مشخص شده است که خواندن و مطالعه کردن باعث بهبود حافظه، افزایش همدلی و افزایش قدرت مغز شما می‌شود. همچنین مطالعه کردن به شما کمک می‌کند ذهن باز و خلاقیت بیشتری داشته باشید. اگرچه یکی از کلیدهای طول عمر یک سبک زندگی فعال است اما استراحت و آرامش هم بخش مهمی از این سبک زندگی است. به جای تماشای چند ساعت تلویزیون در پایان روز سعی کنید کتابی را انتخاب کنید. مغز شما به خاطر چالش جدیدی که برایش ایجاد کردید واکنش نشان می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا از مطالعه به جای تلوزیون دیدن لذت ببرید.
با یادگیری مفاهیم و ایده‌های جدید مغز شما شروع به ایجاد ارتباط و دیدن این مفاهیم در زندگی روزمره می‌کند. به عنوان مثال وقتی کتابی در زمینه معماری بخوانید بعدا به گونه‌ای دیگر به ساختمان‌ها نگاه خواهید کرد و دید شما نسبت به معماری و خانه‌ها تغییر می‌کند. اگر شما با علاقه کتاب مورد نظر خود را بخوانید قطعا خواهید فهمید که در چه زمینه‌هایی استعداد و علاقه دارید. وقتی کتاب مورد علاقه خود را بخوانید دید شما نسبت به آن موضوع در جامعه و محیط اطرافتان بهتر می‌شود. اما خیلی از ما دوست داریم علاوه بر کتاب‌های مورد علاقه خود مطالب متفرقه برای بالا بردن اطلاعات عمومی خود مطالعه کنیم. برای این کار بهتر است چه کتاب‌های را مطالعه کنیم؟ ما چند نمونه از این موضوعات را برای شما نام بردیم.
زندگینامه
زندگی نامه یا بیوگرافی به معنای توصیف رخداد‌ها و روند زندگی یک شخصیت یا چند نفر است. بیوگرافی نه تنها وقایع زندگی یک سوژه را شرح می‌دهد بلکه از چگونگی تفکر و واکنش مردم نسبت به حوادث اطراف نیز اطلاعات کاملاً جدیدی ارائه می‌دهد. غالباً در مورد افراد مشهور از طریق رسانه‌ها یا در مورد شخصیت‌های تاریخی یا از طریق کتاب‌های درسی این گونه مطالب را یاد می‌گیریم.
در بیوگرافی‌ها شما می‌توانید با موضوعات مختلفی از جمله سیاست‌ها، ترس‌ها، جاه طلبی، امید و آرزو در افراد مختلف آشنا شوید. فردی را که به ان علاقمند هستید را انتخاب کنید و زندگی نامه او را بخوانید احتمالاً دید و نظر شما با دیدن این گونه موضوعات تغییر خواهد کرد.
تاریخ
تاریخ می‌تواند کاملاً جذاب باشد. دورانی را انتخاب کنید که برای شما جذاب باشد و خود را در آن زمان غوطه‌ور کنید. مغز شما با به خاطر سپردن رویدادها، افراد و زمان‌ها نوعی تمرین را انجام خواهد کرد.
برخی از جالب‌ترین کتاب‌های تاریخ یک ایده محصول یا روند واحد را دنبال می‌کنند. بیاموزید که سبک زندگی آن موقع چگونه ملت‌ها را شکل داده است. بیماری چگونه به امپراتوری‌ها پایان داده‌اند و فرهنگ‌ها چگونه به هم پیوند خورده‌اند.
نویسندگان خارجی
خواندن آثار نویسندگان خارجی می‌تواند بینشی قابل توجه در مورد فرهنگ‌ها و مکان‌های دیگر داشته باشد. از کتاب‌هایی مانند آداب و رسوم مختلف روزمره گرفته تا اختلافات بیشتر مانند دیدگاه در زندگی، فرهنگ یا دین. وقتی کتاب برای افراد و زبان‌های دیگر نوشته می‌شود گزینه‌های مورعلاقه خود را پیدا کنید و اینگونه کتاب‌ها را مطالعه کنید.
شعر
شعر یکی از بهترین روش‌های تقویت حافظه و مغز است. شعرها با درگیر شدن در نمادگرایی، تمثیل و معانی مختلف مغز را واقعاً به چالش می‌کشند. گلچین اشعار را انتخاب کنید و هر روز یک شعر انتخاب کنید. مدتی را به شعر اختصاص دهید آن را با صدای بلند بخوانید و اجازه دهید مغز شما در اطراف کلمات، معانی و اهداف شاعر قرار بگیرد فقط بخوانید و لذت ببرید. در ایران خودمان شاعران بسیار نامدار و مشهور وجود دارد از حافظ، سعدی، فردوسی و مولانا تا شاعران قرن معاصر همگی با شعر‌هایشان به گونه ای ادبیات را زیباتر کرده‌اند.
خواندن شعر علاوه لذت بردن و تقویت حافظه بر روی آمادگی ذهن برای جمع آوری اطلاعات مختلف دیگر کمک می‌کند. خواندن و حفظ شهر باعث می‌شود مطالب مختلف دیگر را با دید بهتر مشاهده و تحلیل و بررسی کنید. همچنین خواندن و حفظ اشعار باعث افزیش اعتماد به نفس هم می‌شود به عنوان مثال اگر در جمعی شما شعری مناسب به زبان بیاورید مورد تحسین بقیه قرار خواهید گرفت و این در افزایش اعتماد به نفس نقش مهمی دارد.
علوم پایه
کتاب‌های علمی خارق العاده هستند. بسیاری از روزنامه نگاران و نشریات علوم کتاب‌هایی را ارائه می‌دهند که مفاهیم و ایده‌ها را به خوبی توضیح می‌دهد. علم داستانی درباره یک پدیده است. موضوعی را انتخاب کنید فرقی نمی‌کند چه موضوعی، سعی کنید موضوعی که به ان علاقمند هستید را ابتدا مطالعه کنید و سپس به موضوعات دیگر بروید. کتاب‌های علمی موضوعات مختلفی از جمله نجوم، فیزیک، شیمی، محیط زیست، صنایع و… را برای شما دارد. با خواندن این گونه کتاب‌ها علاوه بر بالا رفتن اطلاعات ممکن است باعث افزایش تخصص در رشته خودتان هم بشود.
افزایش مهارت
یاد بگیرید چگونه یک کاردستی بسازید این کار برای افزایش خلاقیت مغز هم خوب است. این کار وقت خوبی برای سپری کردن اوقات با فرزندانتان هم است. همچنین باعث افزایش خلاقیت کودکتان هم می‌شود. در مورد نحوه پخت وعده‌های غذایی اطلاعات کسب کنید و آن‌ها را در خانه با خانواده یا دوستانتان انجام دهید. سعی کنید کارهای مختلف خانه را تا جایی که در توانتان هست انجام دهید تا دست ورزیتان بهتر شود البته باید مواظب کارهایتان باشید و اگر در حرفه‌ای خاص تخصص لازم را ندارید آن را به دست فرد متخصص بسپارید. کلاس‌های مختلف در زمینه افزایش مهارت‌ها وجود دارد از کلاس‌های ورزشی گرفته تا هنر، موسیقی و ساخت و ساز وسایل و صنایع. افزایش دادن مهارت‌ها باعث می‌شود در مواقع خاص جایی که نیاز به مهارتتان دارید از آن استفاده کنید.
این کار هم باعث افزیش اعتماد به نفس می‌شود و به شما حسی قدرتمند و استقلال می‌دهد. چون توانسته‌اید از مهارت خود استفاده کنید. علاوه بر آن یاد گرفتن مهارت‌های مختلف در امکان استخدام شدن شما در شرکت را افزایش می‌دهد. امروزه درست است که داشتن مدرک امری مهم است اما خیلی از کارفرمایان به دنبال افراد با مهارت و با تجربه هستند. فرقی ندارد در چه سنی هستید همین الان به مهارت مورد علاقه و متناسب با خود فکر کنید و آن را حتما با آموزش دیدن عملی کنید. قطعا در جایی مناسب این مهارت‌ها به درد شما خواهد خورد.
هنر مد و طراحی
این کتاب‌ها اغلب گران هستند و جزو کتاب‌های خاص به شمار می‌روند. اما کتابخانه محلی شما احتمالاً دارای کتاب های هنری زیبایی از دوره‌های مختلف است که می توانید به صورت رایگان آن‌ها را مطالعه کنید. تصاویر جالب این کتاب‌ها را نگاه کنید و ایده بگیرید. مغز خود را برای درک موضوعات، تصاویر و روندهای مختلف در معماری یا مد آموزش دهید. به زودی تأثیرات دید خود را در معماری‌های اطراف خود یا لباس‌هایی که مردم می‌پوشند مشاهده خواهید کرد.
سفرنامه
سفرنامه اغلب سرگرم کننده، آموزنده و مفصل هستند. چند مورد از مکان‌های مورد علاقه‌تان را بررسی کنید و در مورد آن‌ها مطالعه کنید. سفری را برنامه ریزی کنید که هرگز انجام نداده‌اید. برنامه ریزی تمام جزئیات -هتل، رستوران ها، سایت های گردشگری و مکان‌های دیدنی طبیعی. برنامه‌های دقیق سفر خود را با بودجه‌ای که دارید تهیه کنید. مغز شما با برنامه ریزی، قیمت‌ها و جزئیات فرهنگ و تاریخ به چالش کشیده می‌شود. یا به سادگی از داستان‌های ماجراهای شخص دیگری و ماجراهای خوب و بد دیگران از سفر‌هایشان آشنا شوید و لذت ببرید.
دین و فرهنگ
ما در مورد ادیان و مکان‌ها در اخبار می‌شنویم و درباره آن‌ها نظراتی داریم. اما در حقیقت چیز کمی نمی دانیم زیرا تجربه یا مطالعه مفیدی درباره آن‌ها نداشتیم. آیین بودا، یهودیت یا کاتولیک را امتحان کنید. درباره فرهنگ‌های آمریکای مرکزی، آفریقای شرقی یا آسیای جنوب شرقی اطلاعات کسب کنید. هرچه بیشتر بخوانید بیشتر خواهید آموخت و شاید بهتر بتوانید از هم نوعان خود قدردانی کنید. این کار باور، دید و تصور شما را نسبت دیگر مردم جهان عوض می‌کند و ممکن است از دین و فرهنگ‌های مختلف نکاتی بیاموزید که برای شما لذت بخش باشد.
7 نکته مفید برای بهبود تمرکز ذهنی شما
تمرکز کردن بر روی کاری ممکن است گاهی دشوار باشد مخصوصا وقتی توسط عوامل حواس پرتی مداوم احاطه شده باشید چالش برانگیز است. در دنیای همیشه آنلاین و متصل امروزی ممکن است شما با دیدن یک پیام از شبکه‌های مجازی به کلی از انجام کار اصلی‌تان منحرف شوید.
حتی در هنگام استراحت کردن هم حواس پرتی کاملاً در نزدیک شماست. زیرا متوجه می‌شوید که اعلان‌های اینستاگرام یا آخرین به روزرسانی‌های خبری را بررسی می‌کنید.
توانایی تمرکز روی چیزی در محیط خود و تلاش مستقیم ذهنی برای یادگیری، اهداف و عملکرد خوب در طیف گسترده‌ای از موقعیت‌ها بسیار مهم است.
خواه تلاش می‌کنید گزارش خود را در محل کار به پایان برسانید و یا در یک ماراتن شرکت کنید. توانایی تمرکز شما می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست باشد.
خوشبختانه تمرکز شباهت زیادی به عضله ذهنی دارد. هرچه بیشتر روی ساخت آن کار کنید قدرت آن بیشتر خواهد شد.
بهبود تمرکز ذهنی شما عملی است اما این بدان معنا نیست که همیشه سریع و آسان است. اگر ساده بود همه ما تمرکز یک ورزشکار نخبه را خواهیم داشت.
از طرف دیگر شما باید تلاش کنید تا اهدافتان برسید و برخی از عادت‌های روزمره غلط خود را تغییر دهید. در اینجا چند نکته و ترفند از روانشناسی آورده شده است که می‌تواند به شما در ایجاد تمرکز کمک کند.
1-ارزیابی تمرکز ذهنی
قبل از شروع کار برای بهبود تمرکز ذهنی ابتدا ارزیابی کنید که چقدر در داشتن تمرکز قوی هستین و می‌توانید آن را مدیریت کنید.
تمرکز شما خوب است اگر …
- به راحتی می‌توانید هوشیار بمانید.
- شما اهداف تعیین می‌کنید و وظایف را به قسمت‌های کوچکتر تقسیم می‌کنید.
- استراحت کوتاهی می‌کنید سپس به کار خود برمی‌گردید.
تمرکز شما نیاز به بهبود دارد اگر …
- شما به طور منظم خیال پردازی می‌کنید.
- نمی توانید عوامل حواس پرتی را از بین ببرید.
- شما نمی‌توانید پیشرفت کنید.
اگر جملات اول شبیه به سبک زندگی شما است پس احتمالاً مهارت‌های تمرکز نسبتاً خوبی دارید. اما اگر کمی در گروه دوم شباهت دارید با کمی تمرین هم می‌توانید آن را بهبود ببخشید و یا آن را قوی‌تر کنید.
ولی اگر حالت دوم را بیش اندازه در زندگی روزمره شما وجود دارد. پس احتمالاً باید کاملاً روی تمرکز ذهنی خود کار کنید. ممکن است مدتی طول بکشد. اما با تمرین کردن و تعویض برخی عادات غلط با برخی از عادات خوب و توجه به حواس پرتی‌ها حتما می‌توانید در تقویت تمرکز موفق باشید.
2- از بین بردن عوامل حواس پرتی
گاهی باید برای تمرکز بیشتر عوامل حواس پرتی را حذف کرد. بعضی از افراد فکر می‌کنند حتما باید تمرکز را بالا ببرند تا بر حواس پرتی غلبه کرد اما گاهی هم می‌توان برعکس کار کرد. عوامل حواس پرتی ممکن است ظاهری باشند مثلا هنگامی که دارید درس می‌خوانید در اتاق پذیرایی تلوزیون روشن است در این حال شما باید بروید تلوزیون را خاموش کنید تا حواس شما از درس خواندن پرت نشود.
به حداقل رساندن این منابع حواس پرتی همیشه به آسانی به نظر نمی رسد. بعضی از عوامل حواس پرتی هم به سادگی خاموش کردن تلویزیون یا رادیو نیست. بعضی از عوامل ممکن است برخورد با یک همکار، همسر، فرزند یا هم اتاقی باشد.
یکی از راه‌های مقابله با این مسئله این است که زمان و مکان مشخصی را کنار بگذارید و از آن‌ها درخواست کنید تا برای مدتی شما را تنها بگذارند. یکی دیگر از گزینه‌ها جستجوی مکانی آرام است که بتوانید بدون مزاحمت کار کنید. کتابخانه، یک اتاق خصوصی در خانه شما یا حتی یک کافی شاپ آرام می‌تواند مکان‌های خوبی برای انجام برخی کارها باشد.
همه عوامل حواس پرتی از منابع خارجی ناشی نمی شوند. اجتناب از خستگی، نگرانی، اضطراب، انگیزه ضعیف و سایر آشفتگی‌های درونی هم جزو عوامل حواس پرتی است.
چند استراتژی که می‌خواهید برای به حداقل رساندن یا از بین بردن چنین حواس پرتی های درونی تلاش کنید این است که قبل از انجام کار به استراحت خوبی بپردازید و از افکار و تصاویر مثبت برای مقابله با اضطراب و نگرانی استفاده کنید. اگر متوجه شدید ذهن شما عوامل حواس پرتی را کنار گذاشته است و شما آرام شده‌اید. حال آگاهانه تمرکز خود را به وظیفه انجام شده برگردانید.
3-محدودیت تمرکز
بعضی از افراد فکر می‌کنند که انجام چند کار در یک زمان راهی عالی برای انجام سریع کارها است. اما مشخص شده که این کار نمی‌تواند درست باشد و مغز شما را خسته می‌کند. دستکاری چندین وظیفه به طور همزمان می‌تواند به طور چشمگیری باعث کاهش بهره وری شود و به سختی می‌توان جزئیاتی را که واقعا مهم هستند را در امور کارها جای داد.
توجه خود را فقط به یک کار اختصاص دهید اگر محدوده یک نور را فقط به یک نقطه اختصاص دهید آن را بهتر خواهید دید. اگر بخواهید همان مقدار نور را در یک اتاق تاریک بزرگ پخش کنید درعوض فقط می‌توانید سایه یه چیز را مشاهده کنید.
بخشی از بهبود تمرکز ذهنی شما مربوط به حداکثر استفاده از منابعی است که در دسترس دارید. پس انجام کارها در یک زمان را متوقف کنید. درعوض توجه کامل خود را به یک چیز اختصاص دهید.
4- در لحظه زندگی کن
حفظ تمرکز ذهنی هنگامی که در مورد گذشته نشخوار می‌کنید یا نگران آینده هستید بسیار سخت است و مغز شما را بیهوده به چالش میکشد.
احتمالاً شنیده‌اید که مردم درباره اهمیت لحضه فعلی صحبت می‌کنند. همه چیز در مورد کنار گذاشتن حواس پرتی است چه از نظر جسمی باشد یا روانی (اضطراب شما) و کاملاً ذهنی در لحظه فعلی درگیر شوند.
یکی از روش‌هایی که باعث افزایش تمرکز می‌شود زندگی در لحضه حال است. شما اتفاقات گذشته را کنار گذاشتین و فقط دارید خاطرات را حمل می‌کنید. این خاطره‌ها چه خوب باشند و چه بد بلاخره گذشته‌اند پس نباید غصه از دست دادن گذشته را بخوریم. گاهی هنگام تمرکز بر کاری به یاد گذشته می‌افتیم و این ما را از راه خارج می‌کند. بعضی اوقات هم ما نگران آینده‌ای اینکه چه پیش می‌آید و چه اتفاقی می‌افتد. باید بگوییم برای آینده هم نباید نگران باشیم زیرا اتفاقات آینده در همین زمان حال اتفاق می‌افتد هر کاری که در زمان حال انجام دهیم بازخورد آن را در آینده خواهیم دید پس بهتر است در زمان حال و کنونی اقداماتی انجام دهیم تا نگران آینده نباشیم.
اگر هنگام تمرکز بر کاری به گذشته فکر کردید سریعا در ذهن خود به خودتان بگویید که گذشته رفته و با همه خوبی و بدی هایش تمام شده پس هیچ وقت غیر قابل باز گشت نیست مگر اینکه در زمان حال آن را جبران کنیم. ما با تجربه از اتفاقات گذشته درس می‌گیریم که در زمان حال بهتر زندگی کنیم. و در زمان حال باید به گونه ای زندگی کنیم که هم از همان لحظه لذت ببریم و هم آینده خود را بسازیم.
5- تمرین ذهن آگاهی
ذهن آگاهی در حال حاضر یک موضوع داغ است و دلیل خوبی هم دارد. مردم هزاران سال قبل هم مدیتیشن ذهن آگاهی را انجام می‌‌داده‌اند. این کار فواید بسیاری برای سلامتی دارد که اخیرا دانمشندان به آن پی بردند.
در یک مطالعه محققان و متخصصین منابع انسانی را وادار به شبیه سازی از چند وظیفه پیچیده‌ای کردند که هر روز در محل کار انجام می‌دهند.
این کارها باید در مدت زمان 20 دقیقه انجام می‌شد و شامل پاسخگویی به تلفن‌ها، برنامه ریزی جلسات و نوشتن یادداشت با منابع اطلاعاتی از منابع مختلف از جمله تماس تلفنی، ایمیل و پیام کوتاه بود.
برخی از شرکت کنندگان 8 هفته آموزش استفاده از مدیتیشن ذهن آگاهی را دریافت کردند. نتایج نشان داد که فقط کسانی که این آموزش را دیده‌اند بهبود تمرکز را نشان می‌دهند.
اعضای گروه مدیتیشن می‌توانستند مدت طولانی‌تری کارهای خود را ادامه بدهند. آن‌ها اختلال خیلی کمتری در بین کارها دارند کار را با کارآیی بیشتری نسبت به سایر گروه‌های شرکت کننده انجام دهند.
تمرین ذهن آگاهی می‌تواند شامل یادگیری نحوه مدیتیشن باشد. یکی از راه‌های ساده دیگر برای مدیتیشن تمرکز بر روی نفس کشیدن است در این نوع مدیتیشن شما با چشمانی بسته فقط به میزان و تعداد نفس کشیدن خود دقت می‌کنید.
نکته سریع برای بازیابی تمرکز
بنشینید و شروع کنید چندین نفس عمیق بکشید سعی کنید روی هر نفس تمرکز کنید. هنگامی که احساس می‌کنید ذهن شما به طور طبیعی سرگردان است. به آرامی و بدون انتقاد تمرکز خود را به سمت تنفس عمیق هدایت کنید.
شاید کمی ساده به نظر برسد اما ممکن است دریابید که این کار کمی دشوار باشد اما با کمی تمرین به فواید آن پی خواهید برد. خوشبختانه این فعالیت تنفسی کاری است که می‌توانید در هر مکان و هر زمان انجام دهید. سرانجام احتمالاً خواهید دید که افکار بد و منفی کم کم از زندگی و ذهن شما بیرون خواهد رفت و تمرکز کردن برایتان آسان‌تر می‌شود.
6- کمی استراحت کنید
آیا تا به حال سعی کرده‌اید برای مدت طولانی روی همان چیز تمرکز کنید؟ پس از مدتی تمرکز مغز شما کم کم خسته می‌شود و اختصاص منابع ذهنی خود به کار دشوارتر می‌شود.
توضیحات سنتی در روانشناسی حاکی از آن است که این امر به دلیل تخلیه انرژی است. پس به همین دلیل محققان دریافته‌اند که با استراحت بسیار کوتاه می‌توان به مغز استراحت داد تا بتواند دوباره کاری را با تمرکز انجام دهد. بنابراین دفعه بعدی که مشغول انجام یک کار طولانی مدت هستید. مانند تهیه مالیات خود یا مطالعه برای یک امتحان حتماً گاه به گاه یک استراحت ذهنی به خود بدهید.
توجه خود را به چیزی غیر مرتبط با وظیفه انجام شده معطوف کنید حتی اگر فقط برای چند لحظه باشد. این می‌تواند چند دقیقه نفس کشیدن باشد یا چند دقیقه چشمان خود را ببندید و نفس بکشید تا خستگی از تن و ذهن شما بیرون بیاید.
7- به تمرین ادامه دهید
ایجاد تمرکز ذهنی اتفاقی نیست که یک شبه رخ دهد. حتی ورزشکاران حرفه‌ای برای تقویت مهارت‌های تمرکز خود به زمان و تمرین زیادی نیاز دارند.
یکی از اولین قدم‌ها شناخت عوامل حواس پرتی در زندگی شما است. اگر در تلاش برای رسیدن به اهداف خود هستید و متوجه می‌شوید که با جزئیات غیر مهم کنار گذاشته می‌شوید وقت آن است که ارزش بالاتری را برای زمان خود تعیین کنید. با ایجاد تمرکز ذهنی خواهید فهمید که قادر به انجام کارهای بیشتر روی چیزهایی که در زندگی وجود دارد هستید. تمرکز باعث موفقیت، شادی و رضایت شما را به ارمغان می‌آورد.
