ذهن آگاهی چیست؟
ذهن آگاهی (Mindfulness Therapy) نوعی آگاهی ذهنی و تمرکز است که به طور سنتی در روش‌های مدیتیشن مورد استفاده قرار می گیرد و اخیرا روانشناسان از آن به عنوان یک نوع رفتار درمانی شناختی استفاده می کنند. این روش درمان مانند شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (Mindfulness-Based Cognitive Therapy)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (Acceptance and Commitment Therapy) و رفتار درمانی دیالکتیک (Dialectic Behavior Therapy) بین روانشناسان بسیار محبوب است.
اینکه بفهمید ذهن آگاهی به چه معناست به شما کمک می کند که این کار را به راحتی انجام دهید. هنگامی که هوشیار باشید، هم از محیط خارجی خود و هم از تجربه درونی خود آگاه می شوید و این به شما کمک می کند در لحظه نسبت آنچه که اطراف شما می گذرد واکنش مناسب نشان دهید. هدف از ذهن آگاهی این است که بدون وابستگی به هر چیزی که تا کنون تجربه کرده‌اید آگاه شوید.
اگرچه ذهن آگاهی به خودی خود دشوار نیست، اما انجام آن نیاز به مقداری انظباط شخصی دارد که فقط بر لحظه که در آن هستید تمرکز کنید و گرفتار افکار گذشته و آینده نشوید. به همین دلیل در تمرین ذهن آگاهی ورزش کردن بسیار مفید است. از جمله تمرینات ذهن آگاهی ورزش یوگا است که در آن به تماشا، بوییدن و گوش دادن می پردازید.
ذهن آگاهی چگونه اعتیاد درمان می کند؟
شاید از خود بپرسید که چگونه ذهن آگاهی می تواند از نظر درمانی کمک کند. شما تنها نیستید، واکنش بسیاری از افراد، هنگامی که در مورد ذهن آگاهی می شنوند همین است. آنها می گویند: “آیا همین است؟ چگونه این کار می تواند به ما کمک کند که اعتیاد خود را ترک کنیم یا حالمان بهتر شود.” یکی از اساسی‌ترین راه‌هایی که باعث می شود افراد احساس بهتری داشته باشند این است که کار خود را با آرامش انجام دهند. ذهن آگاهی باعث می شود که شما بدون فکر و عجله فعالیت خود را تغییر ندهید. با آرام کردن تفکرات ذهنی می توانید به نوعی احساس آرامش دست یابید که چون در اغلب اوقات دلیل اینکه افراد مواد مخدر مانند الکل، تریاک، شیشه، حشیش و غیره را مصرف می کنند همین پریشانی ذهنی است.
دلیل دیگر که ذهن آگاهی باعث می شود شما احساس بهتری داشته باشید این است که به شما اجازه می دهد بسیاری از حس‌های شگفت انگیز را که در طی زندگی روزمره خود تجربه می کنید ولی اغلب متوجه آن نمی شوید را به یاد آورید. وقتی که متوجه می شوید پیرامون‌تان پر از زیبایی است، دیگر احساس نمی کنید که دنیا جای بدی است. وقتی از زندگی خود لذت می برید، و این باعث می شود که شما کمتر به دنبال لذت بردن از مواد اعتیاد آور باشید.
همچنین ذهن آگاهی به شما کمک می کند نسبت به مسائل مختلف واکنش مناسب داشته باشید. زمانی که شما متوجه می شوید در مورد هر رویداد چه واکنشی نشان می دهید، می توانید به خوبی آن را کنترل کنید. به عنوان مثال متوجه می شوید چه کارهای شمار عصبانی می کند، در نتیجه تلاش می کنید که در آینده در چنین مواقعی خود را کنترل نمائید. با ذهن آگاهی شما متوجه می شوید که چه چیزی باعث می شود که مواد مخدر استفاده کنید و در اینده به راحتی می توانید در مواقع مشابه عکس العمل متفاوتی نشان دهید.
ذهن آگاهی تا کنون در درمان اعتیاد موثر بوده است. مارشا لینهان (Marsha Linehan) یکی از پیشگامان استفاده از ذهن آگاهی در رفتار درمان شناختی (cognitive behavioral therapy) است که از این روش درمانی برای درمان مشکلات سوء مصرف مواد مخدر در زنان استفاده کرده است.
در ذهن آگاهی چه مواردی آموزش داده می شود؟
مهارت‌هایی که در ذهن آگاهی آموزش داده می شوند عبارتند از:
- مشاهده: توجه دقیق به آنچه در اطراف شما می گذرد
- توضیحات: به شما آموزش داده می شود که چگونه احساسات خود را در قالب کلمات بیان کنید.
- مشارکت: درگیر شدن در یک فعالیت بدون داشتن خودآگاهی نسبت به آن
- موضع گیری غیر قضاوتی: پذیرفتن موارد به جای قضاوت درباره آنها
- تمرکز بر یک چیز در لحظه: بدون حواس پرتی در یک لحظه فقط بر روی یک موضوع تمرکز کنید.
- اثربخشی: انجام کاری که مفید است به جای اینکه براساس خیالات خودتان کاری را انجام دهید.
پیشگیری از برگشت به اعتیاد
به تازگی برنامه‌ای برای پیشگیری از برگشت به اعتیاد مبتنی بر ذهن آگاهی ایجاد شده است. این برنامه شامل ترکیبی از رویکردهای درمانی شناختی- رفتاری برای پیشگیری از عود با تمرین ذهن آگاهی است. این پیشگیری از عود شامل عناصر زیر است:
- هدایت خودکار و عود
- آگاهی از عوامل محرک و هدف
- ذهن آگاهی در زندگی روزمره و موقعیت‌های پرخطر
- پذیرش هر اتفاقی که می افتد و عکس العمل مناسب در مقابل آن
- نقش افکار در برگشت اعتیاد
- مراقبت از خود به عنوان بخشی از یک سبک زندگی سالم
- حمایت اجتماعی و ادامه تمرین ذهن آگاهی شما
