ذهن آگاهی می‌تواند ابزار مفیدی برای هر کسی باشد که سعی می‌کند بر سر مسائل در زمان حال تمرکز کند. حتی در برخی مدارس کشورهای اروپایی و آمریکایی ذهن آگاهی در برنامه درسی گنجانده شده است. در این مدارس به بچه‌های آموزش داده می‌شود که چگونه با تمرکز روی تنفس و مدیتیشن، تمرکز خود را افزایش دهند. اضطراب و افسردگی در کودکان و نوجوانان در حال افزایش است و مراقبت‌های پیشگیرانه اولیه برای کمک به سلامت روان آنها ضروری است. اما آیا آموزش ذهن آگاهی در کودکان مفید است. ما در این مقاله به این سوال پاسخ می‌دهیم.
ذهن آگاهی چیست؟
ذهن آگاهی تمرینی است که شامل آگاهی از لحظه حال می‌شود. به جای تمرکز بر گذشته یا نگرانی در مورد آینده، حواس بر آنچه در یک لحظه خاص در حال وقوع است، بدون قضاوت تمرکز می‌کند. تمرینات تنفسی، مدیتیشن و استراحت‌های کوتاه در طول روز برای حضور در لحظه حال، همگی بخشی از ذهن آگاهی هستند.
تحقیقات در زمینه ذهن آگاهی در کودکان
تحقیقات قبلی که در زمینه آموزش ذهن آگاهی در کودکان در مدارس انجام شده بود، نشان می‌داد که این آموزش‌ها می‌تواند به سلامت ذهنی کودکان کمک کند. اما به تازگی یک تحقیق در بریتانیا انجام شده که نتیجه آن کاملا متناقض با این تحقیقات بود. در این تحقیق 8400 دانش آموز شرکت داشتند، که براساس نتایج این تحقیق در حالی که تمرکز حواس دارای فواید خاصی است، اما ممکن است در واقع سلامت روانی کودکان را بهبود نبخشد.
منظور از سلامت روانی کودکان در این مطالعه خطر افسردگی و سطوح عملکرد عاطفی است.
نتایج تحقیقات در مورد ذهن آگاهی در کودکان
همانطور که در بالا توضیح دادیم در این تحقیق 8400 دانش آموز 11 تا 16 ساله شرکت داشتند. در این مطالعه مشخص شد که اگرچه تمرکز حواس باعث بهبود تمرکز، خواب و کنترل خود می‌شود، اما مزایای ذهن‌آگاهی ممکن است بر رفاه ذهنی تاثیری نگذارد. افسردگی و عملکرد عاطفی در کودکان و نوجوانان پس از آموزش ذهن آگاهی بهبود نیافت.
جامعه آماری مطالعه قبلی که در مورد تاثیر ذهن آگاهی بر سلامت روان کودکان انجام شده نسبت به این تحقیق کمتر و حدود 1100 بود. در تحقیق قبلی مشخص شده بود که ذهن آگاهی وضعیت عاطفی، تاب آوری و دیدگاه کودکان را بهبود می‌بخشد.
اما در مطالعه جدید با حجم نمونه بزرگتر، محققان توانستند نتایج متفاوت‌تری در مورد مزایای ذهن آگاهی بدست آورند.
معلمانی که به خوبی بر ذهن آگاهی مسلط هستند، می‌توانند شیوه‌های ذهن آگاهی را در کلاس‌های درس خود پیاده کنند. محیط مدرسه برای بهبود سلامت روان کودک مهم است و با بهبود رفاه معلمان، محیط‌ها کلاس برای آموزش و یادگیری بهتر می‌شود.
براساس نتایج این مطالعه اگرچه ذهن آگاهی آموزش داده شده در مدارس می‌تواند به دانش آموزان برای مبارزه با مشکلات روانی کمک کند. اما برای مقابله با استرس در دانش آموزان کافی نباشد.
اما اگرچه ممکن است یک راه حل کامل یا نهایی برای کاهش استرس و اضطراب نباشد، اما تمرکز حواس هنوز هم مزایای زیادی دارد. می‌تواند توجه را بهبود بخشد، رفتار ضد اجتماعی را کاهش دهد و به کودکان و نوجوانان کمک کند تا تعارضات را خودشان حل کنند.
نظر کارشناسان در مورد ذهن آگاهی
باید به یک نکته مهم توجه کنید که تمرکز این تحقیق بر روی ذهن آگاهی آموزش داده شده در محیط مدرسه است. حال ممکن است روش‌های مختلف آموزش ذهن‌آگاهی، اثرات متفاوتی بر سلامت روان کودکان داشته باشد. براساس نظر روانشناسان محیطی که در آن به کودکان و نوجوانان ذهن آگاهی آموزش داده می‌شود، تاثیر زیادی بر نتایج دارد.
نمی‌توانیم به‌طور قاطع بگوییم که ذهن‌آگاهی برای سلامت روانی کودکان مفید نیست. ما می‌توانیم اینطور استنباط کنیم که ذهن آگاهی آموزش داده شده در یک کلاس درس برای نوجوانان موثر واقع نشود. اما شاید دلیل این موضوع چیز دیگری مانند فشار همسالان باشد. نوجوانان همیشه نسبت به نگاه خود به همسالان خود محتاط هستند و همچنین اغلب به چیزهای جدید مشکوک هستند، به خصوص اگر توسط بزرگسالان معرفی شوند.
روانشناسان توضیح می‌دهند که اگر آموزش ذهن آگاهی به صورت فردی یا در گروه‌های کوچک‌تر انجام شود، ممکن است تفاوت زیادی در نحوه دریافت و استفاده از آن وجود داشته باشد.
آیا ذهن آگاهی برای سلامت روان کودکان مفید است؟
با وجود اینکه ذهن آگاهی مزایای فراوانی دارد، اما براساس نتایج این تحقیق حتی بعد از یک سال آموزش ذهن آگاهی، بهزیستی ذهنی کودکان بهتر نشده است. خطر ابتلا به افسردگی در این کودکان نسبت به سایر کودکان کمتر نشده بود و عملکرد عاطفی آنها بهبود نیافت.
دلیل اصلی اینکه چرا ذهن آگاهی ممکن است برای رفاه روانی جوانان مفید نباشد این است که کودکان مختلف به درمان‌های متفاوتی برای مراقبت از سلامت روان نیاز دارند. نوجوانان جوان‌تر ممکن است توانایی خودتنظیمی هیجانات یا به کارگیری مهارت‌های ذهن آگاهی را در زندگی روزمره خود نداشته باشند.
نوجوانان بزرگتر ممکن است بهتر بتوانند احساسات خود را تنظیم کنند. اما باید به طور کلی باید بدانید زمانی که نوجوان داوطلبانه شرکت در تمرین‌های ذهن‌آگاهی را انتخاب می‌کند، ذهن آگاهی مزایای بیشتری دارد. نوجوانان بزرگتر که در این مطالعه شرکت کرده بودند و نیاز به درمان روانی داشتند، ذهن آگاهی برای آنها سودی نداشت.
ذهن آگاهی ممکن است در موقعیت‌های خاصی برای کودکان مناسب باشد، اما کودکان باید به میل خود تصمیم به استفاده از این موضوع بگیرند. بعضی از تمرین‌های تمرکز خواس اغلب به‌عنوان منحرف کننده حواس از یک احساس ناخواسته یا ناخوشایند استفاده می‌شوند که برخی از کودکان و نوجوانان از آن متنفرند.
به عنوان مثال، بسیاری از والدین هنگامی که کودک از چیزی ناراحت است به کودک خود می‌گویند “آرام” یا یک استراتژی ذهن آگاهی (مانند تمرین تنفس) را امتحان کند، که می تواند این پیام را بدهد که احساس ناراحتی یک احساس قابل قبول نیست و باید بلافاصله رانده شود.
درک احساسات ناخوشایند
این بدان معنا نیست که مزایای ذهن آگاهی بر سلامت روان کاملاً از بین رفته است. بلکه باید احساسات و ناراحتی‌های ناخوشایند را به عنوان بخشی از احساساتی که در طی روز ممکن است تجربه کنیم بپذیریم و سعی کنیم آنها را کنترل کنیم.
اگرچه ذهن آگاهی مزایای زیادی دارد، اما گزینه‌های دیگر ممکن است برای برخی از کودکان و نوجوانان مناسب‌تر باشد.
ذهن‌آگاهی بلافاصله احساس آرامش ایجاد می‌کند و زمانی که به طور منظم تمرین شود، ممکن است برای بهبود خلق و خوی کلی و رفاه ذهنی استفاده شود. با این حال، بسیاری از نگرانی‌های سلامتی از جمله اضطراب، افسردگی و استرس را می‌توان بدون استفاده از تمرین‌های تمرکز حواس یا مدیتیشن درمان کرد.
روش‌های مفید برای درمان اختلالات روانی کودکان
ذهن آگاهی را می‌توان با رویکردی متمرکزتر یا هدفمندتر، که در آن برخی مسائل به جای تمرین کلی مدیتیشن و تنفس، مستقیماً بررسی می‌شوند، تأثیرگذارتر کرد. آموزش مکرر یا آموزش از سوی معلمان آموزش دیده‌تر نیز می‌تواند ذهن آگاهی را موثرتر کند.
همچنین مهم است که به خاطر داشته باشید که تمرکز حواس چیزی است که باید تمرین شود و برخی از کودکان و نوجوانان ممکن است با آن مشکل داشته باشند زیرا انتظارات زیادی برای موفقیت فوری دارند. چندین چیز وجود دارد که می تواند برای سلامت روان کودکان مفید باشد که تمرکز حواس نیست.
اطمینان از اینکه یک رژیم غذایی سالم، ورزش فراوان و مقدار خواب کافی در زندگی روزمره آنها گنجانده شده است برای کودکان و نوجوانان مهم است.
نوجوان بودن می تواند به خودی خود دشوار باشد، و مهم است که با آنها با احترام رفتار کنیم و عشق بی قید و شرط را ارائه دهیم.
داشتن یک فضای امن و یک سیستم پشتیبانی قابل اعتماد می‌تواند زندگی برخی از کودکان و نوجوانان را تغییر دهد. و در صورت نیاز، پیدا کردن یک روانشناس مناسب برای کمک به مبارزات سلامت روان ضروری است.
تعامل اجتماعی نیز در زندگی یک جوان مهم است، بسیاری از نوجوانان وقتی احساس ناراحتی می‌کنند، منزوی می‌شوند. تحقیقاتی که در زمینه برنامه‌ریزی فعالیت‌ها انجام شد نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی و شرکت در فعالیت‌های خوشایند یا مفید تقریباً همیشه منجر به بهبود خلق و خو می‌شود.
صحبت در مورد احساسات
صرفاً صحبت کردن در مورد احساسات می تواند به سلامت روان کودک یا نوجوان کمک کند. سرکوب برخی از احساسات مانند خشم، ناامیدی، ترس یا غم و اندوه پیش زمینه یک فاجعه است. اینها احساسات «اشتباهی» نیستند و همه ما به دلایلی به طور پیش فرض آنها را داریم. آموزش دادن به کودک که خشمگین بودن اشکالی ندارد هم راهکار درستی نیست.
بهترین راهکار این است که به کودکان اجازه دهیم احساسات خود را بیان کنند و ما بدون سرزنش عواقب کاری که می‌دهد انجام دهد را توضیح دهیم. این راهکار به کودک کمک می‌کند تا بفهمد چگونه از آن احساسات استفاده کند و آنها را به روشی مفید و غیر مخرب بیان کند.
صحبت کردن با فرزندانتان در مورد احساساتشان و آموزش اهمیت وقت گذاشتن برای سلامت روانشان ضروری است.
سخن آخر
اگر نوجوانی هستید که با مشکلات روانی دست و پنجه نرم می‌کنید، بدانید که تنها نیستید. با کسی که به او اعتماد دارید صحبت کنید، خواه والدین، سرپرست، معلم، دوست، مشاور یا هر کسی در زندگی شما که مایل به گوش دادن است. روش‌های مختلفی وجود دارد که به شما کمک می‌کند و تنها کاری که باید انجام دهید این است که بخواهید.
مطالب مرتبط: “راهنمایی صادقانه به سمت ذهن آگاهی”
