مقدمه
کلونوپین (کلونازپام) دارویی است که معمولاً به طور کوتاه مدت برای درمان اضطراب و بیخوابی تجویز می‌شود. تجویز کوتاه مدت این دارو به خاطر آن است که بعد از مصرف چندین هفته، بیشتر افراد، به آن وابستگی جسمی پیدا می‌کنند. وقتی کسی به دارویی مانند “کلونوپین” وابسته شود، به این معنی است که در صورت قطع مصرف یا کاهش دوز، علائم ترک را تجربه خواهد کرد.
علائم ترک “کلونوپین” می‌تواند روزها تا هفته‌ها و در بعضی موارد طولانی‌تر باشد. عوارض ترک این دارو ممکن است گاهی در عرض چند ساعت پس از ترک آن، خود را در سیستم بدنی نشان دهد. ترک “کلونوپین” به طور معمول شامل انواع علائم ناخوشایند: مانند اضطراب و تحریک است. در برخی موارد، علائم می‌تواند شامل تشنج‌هایی باشد که به تهدید زندگی منجر شود.
بررسی اجمالی
“کلونوپین” عضوی از خانواده داروهای “بنزودیازپین” یا به عبارت ساده‌تر “بنزو” است. بنزوها، از جمله والیوم (دیازپام) و زاناکس (آلپرازولام)، داروهای رایجی هستند که در کشور بسیار تجویز میشوند. طبق داده‌های نظرسنجی ملی، نزدیک به 30 میلیون نفر در سال 2015 از این داروها استفاده کرده اند.
بعضی از افراد این داروها را دقیقا بنابر دستور پزشک خود مصرف می‌کنند. اما عده‌ای دیگر این داروها را به صورت غیرقانونی و یا در دوزهای بیشتر از آنچه توصیه شده، مصرف می‌کنند.
در واقع خیلی هم مهم نیست که شما کدام یک از این افراد هستید. به این دلیل که هر کسی که بیش از سه تا چهار هفته “بنزو” مصرف کند، حتی افرادی که دقیقاً طبق دستورالعمل استفاده می‌کنند، علایم ترک را تجربه خواهند کرد.
در میان افرادی که بیش از شش ماه از “بنزو” استفاده می‌کنند، حدود 40٪ علائم ترک متوسط تا شدید را تجربه خواهند کرد. 60٪ دیگر نیز علایمی خفیف تر خواهند داشت.
علائم و نشانه‌ها
علائم ترک “کلونوپین” مانند ترک الکل است. انتظار می‌رود احساس سیری، تحریک و آنفولانزا داشته باشند. این علائم ممکن است بیایند و بروند. علائمی مانند اضطراب و بی خوابی که ممکن است در ابتدا شما را برای شروع مصرف “کلونوپین” سوق داده‌بودند، با انتقام جویی مجدداً برگردند.
متأسفانه پیش بینی دقیقاً تأثیر ترک “کلونوپین” بر روی همه افراد یکسان و ممکن نیست. حتی اگر قبلاً از آن علایم را یکبار تجربه کرده باشید، دفعه بعدی می‌تواند به صورتی کاملاً متفاوت شما را درگیر کند.
به طور کلی، شدت علائم در بدن هر فرد، به میزان “کلونوپین” مصرفی و مدت زمانی که آن را مصرف می‌کرده است، بستگی دارد. و همچنین ارتباط مستقیمی با مصرف داروهای دیگر یا الکلی که با آن مخلوط می‌کنند نیز دارد.
“کلونوپین” یک “بنزودیازپین” بسیار قوی است و نیمه عمر آن حدود 30 تا 40 ساعت است. این بدان معناست که ممکن است مدتی طول بکشد تا علائم و نشانههای ترک شروع شود. علائم ترک “کلونوپین” می‌تواند از دو تا هفت روز پس از آخرین دوز مصرفی فرد شروع شود. به گفته کارشناسان سازمان بهداشت جهانی (WHO)، علائم حاد به طور معمول، در حدود دو تا هشت هفته در نوسان است.
عوامل کمک کننده ترک
ترک “کلونوپین” باعث ایجاد علائم جسمی، عاطفی و هیجانی می‌شود. این علائم براساس چندین عامل تأثیرگذار، می‌تواند در افراد مختلف تفاوت چشمگیری داشته باشد.
عواملی که ممکن است تجربه ترک شما را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:
- دوز “کلونوپین” فعلی شما
- مدت زمان مصرف این دارو
- تعداد موارد افزایش دوز
- میزان مخلوط کردن آن با الکل یا داروهای دیگر
- سن و سلامت جسمی شما
- شدت مشکلات بهداشت روانی شما
- وضعیت فعلی سلامت روان شما
- سابقه مصرف مواد مخدر و الکل
- تجارب قبلی شما از ترک
مرحله ترک حاد در روزهای بعد از آخرین دوز مصرفی شروع می‌شود. علائم حاد می‌تواند برای برخی از افراد شدید و حتی خطرناک باشد. و برای عده‌ای نیز ناراحتی‌های روحی و روانی غیر قابل تصوری ایجاد کند.
علائم ناشی از ترک این دارو را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
علائم مربوط به سلامت جسمی و علائم مربوط به سلامت روان.
علائم جسمی
- حالت تهوع‌های بیش از حد
- مشکلات خواب (کابوس، بیدار شدن در شب)
- انقباض و گرفتگی‌های عضلانی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تعریق
- سردرد
- لرزش
- سرگیجه یا عدم ثبات
- کوفتگی بدن و دردهای عضلانی
- تاری دید یا سایر اختلالات بینایی
- حساسیت شدید به نور
- وزوز گوش (زنگ زدن در گوشها یا شنیدن صداهای غیرواقعی)
- سردردهای شدید و تشنج‌های صرع
علائم روانشناختی (بهداشت روان) ترک کلونوپین:
- اضطراب
- تحریک پذیری حاد
- بیخوابی
- موارد وحشتزدگی
- بی قراری
- کابوس
- احساسات بدنی عجیب و غریب
- افسردگی
- تغییرات ادراکی عجیب
- مشکلات تمرکز
- مشکل در به خاطر سپردن موارد
- هذیان
- گیجی
- توهم شنیداری یا بینایی
- هذیان
- احساس غیر واقعی بودن
- تصویر بدن تحریف شده
- افکار خودکشی
علائم برگشتی
در بسیاری از افراد، علائم بازگشت نیز شایع است. این علائم اختلالات اساسی است که ممکن است حتی در کسانی که “کلونوپین” تحت کنترل داشته‌اند مشاهده شود.
اگر در ابتدا مصرف “کلونوپین” را برای درمان علائم اختلال اضطراب شروع کرده اید، این علائم ممکن است دوباره برگردند.
در چند روز اول ترک، علائم برگشت می‌تواند شدیدتر از گذشته باشد. متأسفانه، این امر معمولاً مردم را وادار می‌کند که خیلی زودتر دست از تلاش برای ترک بکشند.
برداشت طولانی مدت
مرحله دوم ترک کلونوپین که به ترک طولانی مدت یا ترک حاد معروف است، سندرمی است که می‌تواند از ماه‌ها تا یک سال ادامه داشته باشد.
البته باید گفت که علائم ترک طولانی مدت قطعاً برای همه اتفاق نمی‌افتد. ولی به هر حال این علائم ممکن است شامل افسردگی طولانی مدت ، اضطراب و تحریک باشد.
کنار آمدن و تسکین
بهترین راه برای موفقیت در ترک کلنوپین، پیروی از یک برنامه کاهش تدریجی است که موجب می‌شود کمتر به علایم حاد و شدید ترک دچار شوید.
وسوسه انگیز است که بخواهید به محض اینکه انگیزه یا تمایلی برای این کار پیدا کردید، بوقلمون سرد را ترک کنید( ترک عادت ناگهانی)، اما به نفع شماست که در مقابل این وسوسه مقاومت کنید. در حقیقت ، هرچه بیشتر میزان الکل یا داروهای مخلوط دیگر با کلنوپین خود را کاهش دهید، به احتمال زیاد علائم ترک را کمتر تجربه خواهید کرد.
کاهش میزان دوز کلونوپین، راهی برای فریب بدن است تا فکر کند که در حالت عقب نشینی نیست. شما باید در صورت لزوم با پزشکی که می‌تواند دوز شما را هر چند روز در هفته تنظیم کند، همکاری لازم را داشته باشید.
اگر علائم ترک شما بیش ازاندازه تحمل‌تان باشد، پزشک می‌تواند سرعت را کاهش دهد و حتی دوز شما را افزایش دهد. کاهش دوز بسیار اندک است، به طوری که ممکن است حتی بعد از دو هفته اول متوجه آن نشوید.
اگر در حال حاضر در ترک کلونوپین هستید، چند کار وجود دارد که می‌توانید برای تسکین درد و احساس راحتی انجام دهید. اولین و مهمترین چیز آن است که از فردی متخصص کمک بگیرید. روش‌های دیگر برای کاهش ناراحتی و درد شما شامل موارد زیر است:
– اگر به تنهایی مقدار دوز دارو خود را کاهش می‌دهید، بطری قرص خود را به شخصی که به او اعتماد دارید بدهید. از آن‌ها بخواهید که در این زمینه به شما کمک کنند.
نمونه‌هایی از درمان کلونوپین
- – اگر با پزشک خود مشورت کرده‌اید، می‌توانید سردرد و دردهای عضلانی را با مسکن‌های بدون نسخه (OTC) درمان کنید.
- – با پزشک خود در مورد داروهای طبیعی ضد اضطراب و ضد تهوع مانند روغن CBD( کانابیدیول)، صحبت کنید.
- – وضعیت خود را برای خانواده یا هم اتاقی‌های شرح دهید تا اگر دچار تحریک یا ناراحتی‌های دیگری شدید به شما کمک کنند.
- – یک داروی خواب طبیعی مانند ملاتونین یا دستگاه صوتی آرامش بخش را امتحان کنید.
- – تا حد ممکن ورزش کنید. این امر به شما کمک می‌کند تا بی‌قراری خود را از بین ببرید و ذهن خود را آرام کنید.
- – روش‌های جدید کسب آرامش مانند: مدیتیشن ، یوگا یا حمام گرم را در نظر بگیرید.
هشدارها
یکی از چیزهای بزرگی که باید در مورد ترک مصرف “بنزو” درک کرد این است که افزایش شتابناک علایم امری عادی است. خصوصاً در مورد مصرف کنندگان با دوز بالا و افرادی که سایر مشکلات سؤمصرف مواد را دارند، صادق است. خوشبختانه با برنامه ریزی و پشتیبانی مناسب سم‌زدایی، می‌توان خطر عود بیماری را کاهش داد.
خطر تشنج حاد
ترک کلونوپین می‌تواند منجر به چندین و چند نوع آسیب خطرناک مانند تشنج حاد شود. این تشنج‌های بزرگ که ممکن است تا روز 10 پس از قطع ناگهانی اتفاق بیفتند، می‌توانند هر جایی از بدن را تحت تأثیر خود قرار دهند، بدون اینکه علائم قبلی در آن قطع شود. اگرچه تشنج‌های حاد نادر هستند، اما پزشکان همیشه قادر به پیش بینی افراد مبتلا نیستند و لذا این موارد را نیز درنظر می‌گیرند.
افرادی که بیشتر در معرض خطر افزایش عوارض ترک هستند:
سالمندان
افراد مسن به ویژه آسیب‌پذیرهستند. در طول ترک کلونوپین، سالمندان در معرض خطر سقوط قرار می‌گیرند. همچنین خطر ابتلا به هذیان و گیجی در آنان بیشتر است.
زنان باردار
زنان باردار هنگام ترک بنزوها با علایم و خطرات اضافی روبرو میشوند. تأثیر بنزودیازپین‌ها بر سلامت جنین به خوبی شناخته نشده است. گزارش‌های موردی حاکی از آن است که نوزادانی که در رحم قرار دارند و در معرض بنزو قرار می‌گیرند؛ ممکن است زود به دنیا بیایند، دارای وزن کمی‌باشند یا لب شکاف داشته باشند.
افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی
افرادی که سابقه مسائل روانپزشکی دارند نیز معرض خطر افزایش عوارض ترک هستند. اگر قبل از استفاده از کلونوپین با یک اختلال وحشت دست و پنجه نرم می‌کنید، در هنگام ترک بیشتر از سایر افراد، دچار حمله وحشت می‌شوید. سابقه روان پریشی و خودکشی نیز ممکن است خطراتی را افزایش دهد.
مصرف کنندگان چند دارو
اگر به طور منظم کلونوپین را با داروهای دیگر یا الکل مخلوط کنید، ممکن است در معرض خطر بیشترعوارض باشید. سم‌زدایی از چندین دارو به طور همزمان می‌تواند منجر به علائم غیر قابل پیش‌بینی شود.
افرادی که سابقه عوارض دارند
تجارب گذشته شما در زمینه ترک اعتیاد ممکن است شاخص خوبی برای خطر ابتلا به عوارض باشد. اگر در گذشته هنگام ترک داروهای بنزو یا داروهای دیگر، عوارض جانبی خطرناکی مانند تشنج یا توهم را تجربه کرده‌اید، پس باید اقدامات احتیاطی را انجام دهید.
برای بهبود شانس موفقیت، تهیه یک برنامه سم‌زدایی و ترک دارو برای شما مهم است. متخصصان اداره سؤمصرف مواد و خدمات بهداشت روان، توصیه می‌کنند که با درمان سم‌زدایی در بیماران بستری در بیمارستان، مراقبت‌های اولیه را تحت‌نظر پزشک خود شروع کنند.
این امر می‌تواند برای برخی از افراد یک چالش باشد، زیرا برنامه‌های درمانی بستری می‌تواند بسیار پرهزینه باشند و همیشه هم تحت پوشش بیمه نباشند. بیشتر افراد به یک پزشک مراقبت‌های اولیه یا کلینیک بهداشتی دسترسی دارند که می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا یک برنامه کوتاه‌تر را به اجرا درآورند.
اما انجام این نوع اعمال ممکن است برای افرادی که وقت و زمان کافی ندارند و یا نمی‌تواند بارها به مطب مراجعه کنند، دشوار باشد. در حالت ایده آل، کاهش سرعت شامل حداقل مراجعه یک بار در هفته به پزشک و پیگیری تماس تلفنی در این بین است.
درمان طولانی مدت
موفقیت درازمدت ترک کلونوپین به صرف زمان مناسب و برخی درمآن‌های موازی با ترک بستگی دارد. برخی مطالعات نشان می‌دهند هنگامی که همراه درمان ترک، روان درمانی یا سایر مراقبت‌های بهداشت روان نیزانجام می‌شود، ترک بنزو با موفقیت‌های چشمگیری همراه خواهد بود.
اگر با مسائل و مشکلات روانشناختی یا اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنید، درمان اصلی بهبود، همان نوع طولانی مدت است. بدون روان درمانی، افرادی که با اعتیاد دست و پنجه، نرم می‌کنند آسیب‌های شدید را تجربه خواند کرد.
مدت زمان ایده آل درمان شما به عوامل مختلفی از جمله دوز شروع و اهداف اصلی شما از ترک بستگی دارد. مطالعات انجام شده در مراکز مراقبت‌های اولیه نشان داده است که کاهش تدریجی طی حداقل 10 هفته بسیار موفق است. بعضی از افراد برای یک سال یا بیشتر هم به روند درمان خود ادامه می‌دهند.
تحقیقات نشان می‌دهند که به طور کلی، کاهش تدریجی ترک، موفقیت آمیزتر است. در این روش، پزشک هر دو یا سه هفته فقط دوز شما را کاهش می‌دهد و کاهش آن نیز اندک خواهد بود. افرادی که دوزهای بالای بنزو مصرف می‌کنند ممکن است با کاهش ناگهانی و سریع دچار مشکلات حادی بشوند.
اهداف
هدف اصلی اکثر مردم ترک وابستگی به دارو است، اما همیشه هم اینطور نیست. در شرایط خاص، مانند سن بالا، هدف کاهش دوز است و ترک کامل دارو برای این افراد عواقب زیان بار دیگری درپی خواهد داشت. افرادی که سالهاست از نظر درمانی کلونوپین استفاده می‌کنند، و اغلب در دوزهای بسیار بالا نیز مصرف می‌کنند، شامل این دسته هستند.
استفاده ازتکنیک‌های ورزشی نیز کمک می‌کند تا میزان تحمل شما دوباره تنظیم شود و دیگر نیازی به افزایش دوز بالای دارو برای رفع مشکلات خود نداشته باشید.
عواقب
ترک بنزو برای اکثر مردم سخت است اما ارزش آن را دارد.
یک مطالعه نیز به تازگی نشان داده‌است که پس از شروع مخلوط کردن بنزو، با داروهای دیگر و تحت‌نظر گرفتن آنان به مدت یکسال، متوجه شدند که آنان در مقایسه با روزهای اول، دچار تغییراتی از جمله موارد زیر شده‌اند:
- خلق و خوی بهبود یافته
- حافظه بهبود یافته
- تمرکز بهتر
- کاهش خستگی
- توانایی بهتر در انجام فعالیت‌های روزمره
- عدم وجود علائم ترک اولیه
سخن پایانی
واضح است که ترک کلونوپین عملا تفریحی و لذت‌بخش نیست. در واقع، افرادی که هم از بنزو و هم از مواد افیونی خارج شده اند، اغلب می‌گویند که تجربه ترک بنزو ازترک مواد افیونی به مراتب بدتر بوده‌است. اما این مرحله می‌گذرد. خیلی زود متوجه خواهید شد که چه مقدار از وابستگی خودتان را به کلونوپین از دست داده‌اید. در آن مرحله، شما دوباره احساسات ناب گذشته خود را به دست خواهیدآورد.
