مقدمه
اطلاعاتی که باید آگاهانه برای یادآوری آن‌ها تلاش کنید به عنوان حافظه صریح یا آشکار شناخته می‌شود. در حالی که اطلاعاتی که شما به صورت ناخودآگاه و بدون زحمت به خاطر می‌آورید به عنوان حافظه ضمنی یا ناآشکار شناخته می‌شوند. افراد معمولاً بیشتر روی موضوع حافظه صریح یا آشکار تمرکز می‌کنند. اما محققان به طور فزآینده‌ای به نحوه عملکرد حافظه ضمنی و تأثیر آن بر دانش و رفتار توجه دارند. اما ابتدا باید بدانید که چند تفاوت میان حافظه ضمنی و آشکار وجود دارد.
معمولا دانشجویان این مسئله را بیان می‌کنند که گاهی اوقات تلاش زیادی برای انتقال اطلاعات به حافظه نیاز دارند تا بتوانند در جلسه امتحان به سوالات جواب بدهند. هنگامی که برای یک امتحان بزرگ مطالعه می‌کنید ممکن است ساعت‌ها طول بکشد تا بتوانید آنچه را که مطالعه کرده‌اید را به یاد بیاورید.
با این حال برخی از وقایع و خاطرات با جزئیات و تجربیات دیگر با کمترین تلاش وارد حافظه ما می‌شوند. به عنوان مثال در هنگام راه رفتن به سمت مدرسه ممکن است یک آهنگ پاپ جذاب را از رادیو بشنوید. روزها بعد از شنیدن آن می‌بینید که هنوز همان آهنگ را زمزمه می‌کنید.
چرا بعضی از چیزها خیلی راحت به خاطر سپرده می‌شوند و چیزهای دیگر خیلی راحت با خاطرمان سپرده نمی‌شود؟ تفاوت در چیست؟
حافظه آشکار چیست؟
وقتی می‌خواهید چیزی را عمداً بخاطر بسپارید مانند فرمولی برای کلاس آمار یا ریاضی این اطلاعات در حافظه آشکار شما ذخیره می‌شود. افراد هر روز از حافظه آشکار خود استفاده می‌کنند. ما برای به خاطر سپردن اطلاعات برای امتحان تا یادآوری تاریخ و زمان ملاقات با یک دوست از این حافظه استفاده می‌نمائیم.
حافظه صریح به عنوان حافظه اعلامی نیز شناخته می‌شود زیرا شما می‌توانید آگاهانه اطلاعات را به خاطر بیاورید.
انواع حافظه آشکار
خاطره اپیزودیک: این‌ها خاطرات طولانی مدت شما از وقایع خاص هستند. مانند آنچه دیروز انجام داده‌اید یا خاطره فارغ التحصیل شدن از دبیرستان است که به یادتان می‌ماند.
حافظه معنایی: این‌ها خاطرات واقعیت‌ها، مفاهیم، نام‌ها و سایر دانش عمومی هستند.
نمونه‌هایی از حافظه آشکار
برخی از کارهایی که نیاز به استفاده از حافظه صریح دارند عبارتند از به خاطر سپردن آنچه در کلاس روانشناسی آموخته‌اید، یادآوری شماره تلفن خود، نوشتن مقاله تحقیقی و یا به خاطر سپردن اینکه در چه ساعتی با یک دوست ملاقات می‌کنید تا به آنجا بروید. رفتن به مدرسه و خارج شدن از آن در ساعت مشخص نمونه‌هایی از حافضه آشکار است.
نمونه‌های دیگری حافظه آشکار که به خاطر سپرده می‌شوند عبارتند از:
- لیست خریدی که قرار است از فروشگاه تهیه کنید.
- تاریخ تولد دوستان و اعضای خانواده
- رویدادهای مهم زندگی شما مانند فارغ التحصیلی مدرسه، عروسی یا روز تولد خودتان
- نام و مکان کشورهای مختلف روی نقشه
نمونه‌های دیگر حافظه آشکار شامل یادگیری کتاب درسی یا خاطرات تجربی است. این‌ها مواردی است که شما باید آگاهانه آن‌ها را به یاد بیاورید.
بخوانید: “چگونگی بهبود حافظه با قطعه بندی اطلاعات”
حافظه ضمنی چیست؟
چیزهایی که مردم عمداً سعی در یادآوری آن‌ها ندارند در حافظه ضمنی ذخیره می‌شوند. این نوع حافظه هم ناخودآگاه و هم غیرعمدی است یعنی شما تلاشی برای به یاد آوردن آن نمی‌کنید. از حافظه ضمنی نیز بعضاً به عنوان حافظه غیراعلامی یاد می‌شود زیرا شما قادر به آگاهی بخشی آن نیستید.
خاطرات اشکار آگاهانه هستند و می‌توانند به صورت کلامی توضیح داده شوند. اما خاطرات ضمنی معمولاً غیرآگاهانه هستند و به صورت کلامی بیان نمی‌شوند. خاطرات ضمنی غالباً برای یاد آوری باید به صورت رویه‌ای یا گام به گام به خاطر آورده شود.
حافظه‌های رویه‌ای مانند این هستند که مثلا شما می‌خواهید غذایی را طبخ کنید شما ابتدا باید گام به گام مراحل مختلف مواد غذایی را با هم ترکیب کنید تا بتوانید غذای مورد نظر را درست کنید.
در حالی که خاطرات ضمنی آگاهانه به یاد نمی‌آیند اما همچنان بر نحوه رفتار شما و همچنین دانش شما از کارهای مختلف تأثیر می‌گذارند.
نمونه‌هایی از حافظه ضمنی
برخی از نمونه‌های حافظه ضمنی شامل خواندن یک آهنگ آشنا، تایپ کردن روی صفحه کلید کامپیوتر و یا مسواک زدن است. دوچرخه سواری مثال دیگری از حافظه ضمنی است. حتی پس از سال‌‌ها دوچرخه سواری نکردن باز هم اکثر مردم قادر به دوچرخه سواری هستند و بدون زحمت آن را سوار می‌شوند.
- مثال‌های دیگر حافظه ضمنی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- لباس پوشیدن و ترکیب رنگ لباس مناسب برای بیرون رفتن
- پیمایش در منطقه آشنا مانند اطراف خانه یا محله خود
- رانندگی با ماشین، دوچرخه و یا موتور سیکلت
- به یاد آوردن کلمات یک آهنگ محبوب پس از شنیدن مقداری از آهنگ
- دویدن، شنا کردن یا انجام برخی از فنون ورزشی
همانطور که می‌بینید همه این‌ها مهارت‌هایی است که یاد می‌گیرید و برای انجام آن‌ها مجبور نیستید دوباره یاد بگیرید. این خاطرات عمدتا ناخودآگاه هستند و به طور خودکار اتفاق می‌افتند. در مثال‌های مشابه این‌ها هم نیازی نیست که در مورد تمام مراحل به طور دقیق به آن‌ها فکر کنید.
تفاوت حافظه آشکار و ضمنی
به منظور درک برخی از تفاوت‌های اساسی این دو نوع حافظه مقایسه این دو می‌تواند مفید باشد:
حافظه آشکار
- در حافظه آشکار اطلاعات رمزگذاری می‌شوند و بعدا بازیابی می‌شود.
- اغلب به طور عمدی از طریق تمرین شکل می‌گیرند و یاد آوری می‌شود.
- می‌تواند ناخودآگاه رمزگذاری شود و با احساسات گره بخورد.
- ممکن است از طریق صحبت‌ها، تجربه کردن به آگاهی برسد.
حافظه ضمنی
- با گذشت زمان به طور خودکار یاد آوری می‌شود.
- با مهارت‌های یادگیری و تسلط بر یک کار شروع می‌شود.
- می‌تواند منجر پاسخ مشابه به محرک‌های مشابه شود.
- اغلب به نشانه‌های محیط وابسته است.
در اینجا یک توضیح سریع ارائه شده است که می‌تواند نشان دهد حافظه ضمنی و آشکار چگونه کار می‌کند. جمله زیر را بدون نگاه کردن به دستان خود تایپ کنید: شیش سیخ جیگر سیخی شیش هزار. اکنون بدون نگاه کردن ده حرفی را که در ردیف وسط جمله قرار دارد را یادداشت کنید.
شاید یادداشت کردن جمله فوق بدون اینکه دقیقا حروف کجای قسمت وسط جمله بودند بسیار آسان بوده است. این کار به حافظه ضمنی نیاز دارد. با این حال لازم است یادآوری کنید که کدام حروف در ردیف بالای صفحه کلید شما ظاهر می‌شوند. این چیزی است که به حافظه اشکار نیاز دارد.
از آنجا که احتمالاً هرگز به طور دقیق به جمله نگاه و آن را حفظ نکردید شاید نتوانید به راحتی آن را بخاطر بیاورید.
عوامل تاثیرگذار بر حافظه آشکار
تحقیقات نشان می‌دهد که استرس و اضطراب تعدادی از عواملی هستند که می‌توانند در شکل گیری حافظه آشکار و ضمنی تأثیر بگذارند. یک مطالعه نشان داد که سطح استرس بالا روی حافظه فعال که بخشی از حافظه کوتاه مدت است و به عنوان یک فضای نگهداری موقت برای اطلاعاتی که افراد در حال حاضر روی آن تمرکز می‌کنند تاثیر منفی می‌گزارد. این قسمت از حافظه در شکل گیری خاطرات اشکار مهم است. این تحقیق همچنین حاکی از آن است که استرس ممکن است در واقع شکل گیری خاطرات ضمنی برای اطلاعات عاطفی منفی را تسهیل کند.
مطالعات همچنین حاکی از آن است که خلق و خو نیز می‌تواند در شکل گیری و یادآوری خاطرات صریح و ضمنی نقش مهمی داشته باشند.
سخن پایانی
حافظه صریح یا اشکار و ضمنی نقش مهمی در شکل گیری توانایی شما در یادآوری اطلاعات و تعامل در محیط دارد. دانستن برخی از تفاوت‌های عمده این دو برای درک نحوه عملکرد حافظه مهم است.
