مقدمه
سوء استفاده عاطفی روشی برای کنترل فرد دیگر با استفاده از احساسات برای نکوهش کردن، شرمساری، سرافکندگی، حس گناه یا دستکاری دیگری است. به طور کلی، در یک رابطه زمانی سوء استفاده رخ می‌دهد که الگوی سخنان توهین‌آمیز و رفتارهای قلدری وجود داشته باشد که عزت نفس فرد را از بین ببرد و سلامت روانی وی را تضعیف کند. علاوه بر این، سوء استفاده ذهنی یا عاطفی، اگرچه بیشتر در روابط دوستیابی و زناشویی وجود دارد. اما در هر رابطه‌ای از جمله در میان دوستان، اعضای خانواده و همکاران می‌تواند رخ دهد.
سوء استفاده عاطفی یکی از سخت‌ترین اشکال سوء استفاده برای تشخیص است. این کار می‌تواند ظریف و موذیانه یا آشکار باشد. در هر صورت، عزت نفس قربانی از بین می‌رود و آنها شروع به تردید در درک و واقعیت خود می‌کنند. هدف اساسی سوء استفاده عاطفی کنترل قربانی با بی اعتبار کردن، منزوی کردن و خاموش کردنش است. در پایان، قربانی احساس گرفتار شدن می‌کند. آنها اغلب بیش از حد مجروح شده‌اند تا بتوانند رابطه را تحمل کنند، اما از ترک نیز ترس زیادی دارند. بنابراین چرخه فقط تکرار می‌شود تا زمانی که کاری انجام شود.
از کجا متوجه شویم
هنگام بررسی رابطه خود، به یاد داشته باشید که سوء استفاده عاطفی اغلب ظریف است. در نتیجه، تشخیص آن بسیار دشوار است. اگر در تشخیص سوءاستفاده در روابط خود مشکل دارید، متوقف شوید و به این فکر کنید که تعاملات با شریک زندگی، دوست یا یکی از اعضای خانواده چگونه احساس شما را ایجاد می‌کند. در اینجا نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد شما ممکن است در یک رابطه سوء استفاده کننده عاطفی باشید. بخاطر داشته باشید که حتی اگر شریک زندگی شما فقط تعداد انگشت شماری از این کارها را انجام دهد، شما همچنان در یک رابطه هستید که از احساسات شما سوء استفاده می‌شود.
در دام این حرف که به خود بگویید “این چندان بد نیست” و رفتار آنها را تحمل کنید نیافتید. به یاد داشته باشید هرکسی لیاقت دارد که با مهربانی و احترام با او رفتار شود. اگر هر زمان که تعامل داشتید احساس زخمی، ناامیدی، گیجی، سوءتفاهم، افسردگی، اضطراب یا بی ارزشی کردید. احتمال سوء استفاده روابط شما از نظر عاطفی زیاد است.
انتظارات غیرواقعی
افرادی که مورد سوء استفاده عاطفی قرار می‌گیرند شریک زندگیشان از آنها انتظارات غیر واقعی دارد. برخی از نمونه‌های انتظارات غیر واقعی به شرح زیر است:
- از شما خواسته‌های نامعقول دارد.
- از شما انتظار دارد که همه چیز را کنار بگذارید و نیازهای آنها را برآورده کنید.
- از شما تقاضا دارد تمام وقت خود را با هم بگذرانید.
- ناراضی بودن هر چقدر هم که تلاش می‌کنید.
- انتقاد از شما برای انجام ندادن کارها طبق استاندارد آنها
- انتظار از شما برای به اشتراک گذاشتن نظرات آنها (به عنوان مثال، شما مجاز نیستید که نظر دیگری داشته باشید)
- خواستار این است که هنگام بحث درباره مواردی که باعث ناراحتی شما می‌شود، تاریخ و زمان دقیق را نام ببرید. و اگر نمی‌توانید این کار را انجام دهید ، ممکن است این رویداد را رد کنند انگار که هرگز اتفاق نیفتاده است.
بی‌اعتبار کردن
سوء استفاده کنندگان عاطفی قصد دارند شما را بی‌اعتبار کنند. برخی از نمونه‌ها این حالت عبارتند از:
- تضعیف، رد یا تحریف ادراک یا واقعیت شما
- از قبول احساسات شما با تلاش برای تعریف احساس خودشان امتناع می‌کنند.
- از شما می‌خواهد که احساس خود را بارها و بارها توضیح دهید.
- متهم کردن شما به “بیش از حد حساس” ، “بیش از حد احساسی”، یا “دیوانه” بودن.
- از تأیید یا پذیرش معتبر نظرات یا عقاید خودداری کنید.
- درخواست‌ها، خواسته‌ها و نیازهای شما را رد می‌کنند و می‌گویند آنها مضحک هستند.
- با بیان جملاتی مانند ” از حد خارج شده‌اید” یا “مبالغه می‌کنید” سعی می‌کنند اعلام نمایند که برداشت شما اشتباه است یا اینکه نمی‌توانید به او اعتماد کنید.
- اگر شما خواسته‌ها یا نیازهای خود را ابراز می‌کنید، شما را به خودخواهی، نیازمندی یا مادی بودن متهم می‌کند. انتظار آنها این است که شما هیچ خواسته یا نیاز نداشته باشید.
ایجاد هرج و مرج
افرادی که سوء استفاده عاطفی می‌کنند تلاش می‌نمایند هرج و مرج ایجاد کنند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
- شروع بحث و جدال بدون دلیل
- اظهارات گیج کننده و متناقض
- داشتن تغییرات شدید خلقی یا طغیان‌های ناگهانی احساسی
- به دنبال عیب جویی در لباس‌ها، موهایتان، کارتان و موارد دیگر
- آنقدر رفتارشان بی نظم و غیرقابل پیش بینی است که احساس می‌کنید “روی پوسته‌های تخم مرغ راه می‌روید”
سیاه‌نمایی کردن
افراد برای سوء استفاده عاطفی از سیاه‌نمایی احساسات شما استفاده می‌کنند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
- دستکاری و کنترل شما با احساس گناه
- تحقیر کردن شما در جمع یا در خلوت
- با استفاده از ترس‌ها، ارزش‌ها، دلسوزی یا سایر موارد این چنینی شما را کنترل می‌کنند.
- بزرگنمایی ایرادات شما و یا اشاره به آنها برای منحرف کردن توجه یا جلوگیری از مسئولیت انتخاب‌های نامناسب یا اشتباهات خودشان.
- انکار وقوع یک واقعه یا دروغ گفتن در مورد آن
- مجازات کردن شما با خودداری از محبت یا سکوت
خود برتر بینی
افرادی که از احساسات شما سوء استفاده می‌کنند سعی می‌نمایند خود را برتر نشان دهند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
- با شما مثل اینکه فرومایه هستید رفتار می‌کنند.
- شما را مقصر اشتباهات و کاستی‌هایشان می‌دانند.
- هر چه شما بگویید به آن شک دارند و سعی می‌کنند خود را ثابت کنند.
- شوخی کردن با مخارج شما
- گفتن اینکه عقاید، باورها، ارزش‌ها و افکار شما احمقانه، غیر منطقی است یا اینکه معنی ندارد.
- صحبت کردن با شما از بالا به پایین و حقیر کردن شما
- هنگام تعامل با شما از کنایه استفاده می‌کند
- مثل اینکه همیشه حق با آنهاست، می‌دانند چه چیزی بهتر است و باهوش‌ترند.
کنترل و منزوی کردن شما
افرادی برای اینکه از شما سوء استفاده عاطفی کنند سعی در منزوی کردن و کنترل شما دارند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
- کنترل افرادی که می‌بینید یا با آنها وقت می‌گذرانید از جمله دوستان و خانواده.
- نظارت از طریق دنیای دیجیتال از جمله پیامک، رسانه‌های اجتماعی و ایمیل
- شما را به تقلب و حسادت به روابط خودش در بیرون از خانه متهم می‌کند.
- گرفتن یا پنهان کردن کلیدهای اتومبیل
- تقاضا برای دانستن اینکه در هر زمان کجا هستید یا استفاده از GPS برای پیگیری هر حرکت شما
- با شما مانند یک دارایی رفتار می‌کند.
- انتقاد یا مسخره کردن دوستان، خانواده و همکارانتان
- استفاده از حسادت به عنوان نشانه‌ای از عشق و جلوگیری از بودن شما در کنار دیگران
- شما را مجبور می‌کند که تمام وقت خود را با هم بگذرانید.
- کنترل امور مالی
انواع سوء استفاده‌های عاطفی
سوء استفاده عاطفی می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد، از جمله:
- اتهام کلاهبرداری یا سایر علائم حسادت و تصرف در مالکیت
- بررسی مداوم یا سایر تلاش‌ها برای کنترل رفتار شخص مقابل
- بحث مداوم یا مخالفت
- انتقاد
- پدیده چراغ گاز
- منزوی کردن فرد از خانواده و دوستانشان
- داد زدن و سوء استفاده کلامی
- امتناع از شرکت در رابطه
- توهین یا سرزنش کردن
- سکوت
- بی اهمیت کردن نگرانی‌های طرف مقابل
- دریغ از محبت و توجه
لازم به یادآوری است که این نوع سوء استفاده ممکن است در ابتدای رابطه مشخص نباشد. یک رابطه ممکن است با ظاهر طبیعی و دوست داشتنی آغاز شود. اما فرد سوء استفاده کننده ممکن است برای کنترل شریک زندگی و یا همسر خود، از این تاکتیک‌ها استفاده کنند. این رفتارها ممکن است به آرامی شروع شود که در ابتدا متوجه آنها نشوید.
تأثیر سوء استفاده عاطفی
وقتی سو ءاستفاده عاطفی شدید و مداوم باشد، ممکن است قربانی کل احساس خود را از دست بدهد. گاهی اوقات بدون یک علامت یا کبودی است. در حالی که زخم‌ها برای دیگران قابل مشاهده نیستند اما خودباوری خود را از دست می‌دهد احساس بی ارزشی و نفرت از خود می‌کند که قربانی احساساتش شده است. در حقیقت، تحقیقات نشان می‌دهد عواقب سوء استفاده عاطفی به همان اندازه که فرد آزار جسمی ببیند، شدید است.
با گذشت زمان، این اتهامات، سوء استفاده‌های لفظی، داد زدن‌ها، نکوهش کردن‌ها و له کردن احساسات فرد را دچار چنان فرسایش می‌کند که دیگر نمی‌توانند واقع بینانه خود را ببینند. در نتیجه، ممکن است قربانی شروع به توافق با سوء استفاده کننده کند و از خود را نکوهش کند. پس از این اتفاق، بیشتر قربانیان درگیر رابطه سوء استفاده می‌شوند و معتقدند که هرگز به اندازه کافی برای شخص دیگری خوب نخواهند بود. سوء استفاده عاطفی حتی می‌تواند بر دوستی تأثیر بگذارد زیرا افراد بدسرپرست عاطفی معمولاً نگران این هستند که مردم واقعاً چگونه آنها را می‌بینند و آیا واقعاً دوستشان دارند.
سرانجام، قربانیان از دوستی عقب نشینی می‌کنند و خود را منزوی می‌کنند، متقاعد می‌شوند که هیچ کس آنها را دوست ندارد. علاوه بر این، سوء استفاده عاطفی می‌تواند باعث تعدادی از مشکلات سلامتی از جمله افسردگی و اضطراب گرفته تا زخم معده، تپش قلب، اختلالات پرخوری و بی خوابی شود.
بخوانید: “چطور باید روحیه مقاوم و غیرشکنندگی را در خود تقویت کنید؟”
نکاتی برای برخورد با سوء استفاده عاطفی
اولین قدم برای مقابله با یک رابطه که در آن سوء استفاده عاطفی رخ می‌دهد، شناخت سوء استفاده است. اگر شما قادر به شناسایی جنبه سوئ استفاده عاطفی در روابط خود بودید، مهم است که این مهم را بپذیرید. با صادق بودن در مورد آنچه تجربه می‌کنید، می‌توانید دوباره زندگی خود را کنترل کنید. در اینجا هفت راهکار دیگر برای بازیابی زندگی شما آورده شده است که می‌توانید امروز آنها را عملی کنید.
در اولویت قرار دادن خودتان
وقتی صحبت از سلامت روحی و جسمی شما می‌شود، باید خود را در اولویت قرار دهید. دیگر نگران خشنودی فردی که از شما سوء استفاده می‌کند نباشید. از نیازهای خود مراقبت کنید. کاری انجام دهید که به شما کمک می‌کند مثبت فکر کنید و تصدیق کنید که هستید. همچنین، حتماً استراحت مناسبی داشته و وعده های غذایی سالم بخورید. این مراحل ساده خودمراقبتی می‌تواند کمک زیادی به شما در کنار آمدن با استرس های روزمره سوءاستفاده عاطفی کند.
تعیین مرزها
قاطعانه به شخص متجاوز بگویید که دیگر حق ندارد سر شما فریاد بکشند، داد بزند، به شما توهین کند، با شما بی ادب باشد و …. سپس، به آنها بگویید که اگر تصمیم به انجام این رفتار بگیرند چه اتفاقی می‌افتد. به عنوان مثال، به آنها بگویید که اگر سر شما داد بزند یا به شما توهین کند، مکالمه تمام می‌شود و شما از اتاق خارج می‌شوید. نکته اصلی این است که مرزهای خود را دنبال کنید. مرزهایی را که قصد حفظ آنها را ندارید، برقرار نکنید.
دست از سرزنش خود بردارید
اگر برای مدت زمانی در یک رابطه هستید که از شما سوء استفاده عاطفی می‌شود، ممکن است باور داشته باشید که مشکلی جدی برای شما پیش آمده است. اما شما مشکلی ندارد. این که مورد سوء استفاده قرار بگیرید، انتخاب شما نیست. بنابراین دست از سرزنش خود در مورد چیزی كه بر آن هیچ كنترلی ندارید بگیرید.
امکان حل آن نیست
متوجه شوید که نمی‌توانید آنها را حل کنید. علی رغم تمام تلاش‌های که شما دارید، هرگز قادر نخواهید بود با انجام کاری متفاوت یا تغییر دادن خودتان، یک فرد بدخواه احساسی را تغییر دهید. فرد متجاوز برای اینکه رفتار توهین‌آمیز داشته باشد خودش انتخاب می‌کند. به خود یادآوری کنید که نمی‌توانید اعمال آنها را کنترل کنید و در انتخاب آنها مقصر نیستید. تنها چیزی که می‌توانید اصلاح یا کنترل کنید پاسخ شماست.
از درگیر شدن بپرهیزید
با فرد بد دهنی درگیر نشوید. به عبارت دیگر، اگر سوء استفاده کننده‌ای بخواهد با شما بحث کند، توهین به شما را شروع کند، چیزهایی را از شما بخواهد یا خشمگین شود. سعی در توضیح دادن، تسکین احساسات وی یا عذرخواهی برای کارهایی که انجام نداده‌اید نداشته باشد. اگر می‌توانید به سادگی از شرایط دور شوید. درگیر شدن با سوء استفاده کننده فقط شما را در معرض سوء استفاده و ناراحتی روحی قرار می‌دهد. هر چقدر هم که تلاش کنید، نمی‌توانید چیزها را بنا به نظر آنها درست کنید.
یک گروه پشتیبانی ایجاد کنید
اگرچه گفتن اینکه شخصی به چه چیزی می‌گذرد دشوار است اما صحبت کردن می‌تواند به شما کمک کند. با دوست معتمد، عضو خانواده یا حتی یک مشاور درباره آنچه تجربه می‌کنید صحبت کنید. تا آنجا که ممکن است از فرد متجاوز فاصله بگیرید و با افرادی که شما را دوست دارند و از شما حمایت می‌کنند وقت بگذارید. این گروه از دوستان و معتمدان سالم به شما کمک می‌کند کمتر احساس تنهایی و گوشه‌گیری کنید. آنها همچنین می‌توانند در زندگی شما حقیقت را بازگو کنند و به شما کمک کنند تا مسائل را در منظر قرار دهید.
روی یک برنامه خروج کار کنید
اگر شریک زندگی، دوست یا اعضای خانواده شما قصد تغییر یا کار بر روی انتخاب های نادرست آنها را نداشته باشند. نمی‌توانید برای همیشه در رابطه‌ای که از شما سوء استفاده می‌شوید بمانید. در نهایت هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی ضرر خواهید دید. بسته به شرایط خود، ممکن است لازم باشد برای خاتمه رابطه گام بردارید. هر موقعیتی متفاوت است. بنابراین، در مورد افکار و عقاید خود با یک دوست معتمد، یکی از اعضای خانواده یا یک مشاور صحبت کنید. سوء استفاده عاطفی می‌تواند اثرات جدی طولانی مدت داشته باشد. اما همچنین می‌تواند مقدمه ای برای آزار جسمی و خشونت باشد.
به یاد داشته باشید که، هنگامی‌که فرد مورد آزار و اذیت تصمیم به ترک می‌گیرد. سوء استفاده اغلب تشدید می‌شود. بنابراین، در صورت بدتر شدن سوء استفاده، حتماً یک برنامه ایمنی در دست اجرا داشته باشید. بهبودی از سوء استفاده عاطفی زمانبر است. مراقبت از خود، تماس با عزیزان حامی و گفتگو با یک درمانگر می‌تواند کمک کند.
عوارض احتمالی
گاهی اوقات تلاش برای مقابله یا کاهش سوء استفاده عاطفی می‌تواند نتیجه معکوس دهد و در واقع سوء استفاده را بدتر کند. برخی از تاکتیک‌هایی که روش‌های موثر در مقابله با سوء استفاده نیستند عبارتند از:
بحث با سوء استفاده کننده. تلاش برای مشاجره با سوء استفاده کننده می‌تواند مشکل را افزایش دهد و منجر به خشونت شود. راهی برای بحث با سوء استفاده کننده وجود ندارد. زیرا آنها همیشه راه‌های بیشتری برای سرزنش، نکوهش کردن یا انتقاد پیدا می‌کنند. آنها همچنین ممکن است سعی کنند بازی را برگردانده و با قربانی به بازی بپردازند.
سعی در فهم یا بهانه گیری برای سوء استفاده کننده. ممکن است وسوسه انگیز باشد که سعی کنید رفتار شخص مقابل را درک کنید یا بهانه‌هایی برای توجیه اقدامات او بیاورید. یافتن راه‌هایی برای همدردی یا به حداقل رساندن اقدامات سوء استفاده کننده می تواند ترک اوضاع را بسیار دشوارتر کند.
تلاش برای دلجویی از سوء استفاده کننده. به نظر می رسد جلب رضایت از طرف مقابل نوعی تنش زدایی باشد اما در طولانی مدت نتیجه معکوس دارد و ممکن است در جهت سوء استفاده بیشتر باشد. به جای اینکه بخواهید خود یا رفتارهای خود را متناسب با هوی و هوس فرد آزار دهنده تغییر دهید. بر تعیین مرزهای مشخص تمرکز کنید و در صورت امکان از تعامل با آنها خودداری کنید.
