مقدمه
درمان شناختی رفتاری (CBT) یک روش درمانی در حیطه روانشناسی میباشد، که می‌تواند برای درمان اعتیاد به مواد مخدر نیز استفاده شود. در حیطه روانشناسی درمان شناختی رفتاری (CBT) اغلب برای درمان افسردگی، اختلالات اضطرابی، ترس و سایر اختلالات روانی استفاده می‌شود. علاوه بر اینها طبق تحقیقات انجام شده این روش برای درمان اعتیاد به الکل و مواد مخدر نیز بسیار ارزشمند میباشد. توجه داشته باشید که تاثیرگذاری این روش زمانی قابل توجه میباشد که بخشی از یک برنامه کلی بهبودی و رهایی از مواد مخدر باشد.
درمان شناختی رفتاری (CBT) به افرادی که با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک می‌کند تا افکار و اعمال منفی و رفتار مخربی که باعث مصرف مواد مخدر می شود را شناسایی کند. در ابتدا این روش درمانی تنها یک فرایند درمانی کوتاه مدت و متمرکز برای کمک به افراد وابسته به مواد مخدر در جلوگیری از مصرف آنها بود. این کار را از طریق آموزش و آشنایی افراد با رفتار‌های ناسازگار انجام می‌دهد تا با یادگیری سعی کنند از این رفتار‌ها دوری کنند.
معرفی کامل درمان شناختی رفتاری (CBT)
پایه و اساس روش درمان شناختی رفتاری، بر این است که احساسات و رفتار‌های فرد ناشی از افکار او میباشد نه محرک‌های بیرونی مانند: افراد، موقعیت‌ها و حوادث. زیرا اگر چه ممکن است نتوانید شرایط را به نفع خود تغییر دهید، اما می توانید طرز فکر خود را درباره آنها تغییر دهید. بنابر گفته‌ی درمانگران رفتاری شناختی، این روش درمانی به شما کمک می‌کند تا احساسات و رفتار‌های خود را تغییر دهید.
اکنون باید بدانید که در درمان اعتیاد به الکل و مواد مخدر، درمان شناختی رفتاری (CBT) چگونه به افراد کمک می‌کند:
- اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل را در افراد بهبود می‌بخشد.
- به افراد کمک می کند تا محیط‌های آلوده‌ای را که ممکن است در آنها مشروب بنوشد یا مواد مخدر استفاده کند، را بشناسد.
- انواع استراتژی‌های مقابله ای را آموزش می‌دهد.
- به افراد راه‌های کنار آمدن با مشکلات و رفتار‌های ایجاد شده بر اثر سود مصرف مواد را آموزش می‌دهد.
بطور کلی اهداف اصلی روش درمانی شناختی رفتاری، درمان مصرف مواد، بهبود انگیزه، یادگیری مهارت‌های جدید مقابله، تغییر عادت‌های قدیمی و یادگیری مدیریت بهتر احساسات و افکار درونی میباشد.
انواع مختلف درمان شناختی رفتاری (CBT) وجود دارد، که شامل موارد زیر میباشد :
- درمان شناختی
- رفتار درمانی دیالکتیک
- رفتار درمانی منطقی
- رفتار درمانی عاطفی منطقی (REBT)
- زندگی درمانی منطقی
درمان شناختی رفتاری (CBT) چگونه کار می‌کند؟
درمان شناختی رفتاری هنگامی که برای درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل استفاده می‌شود، دو مرحله مهم دارد: تجزیه و تحلیل عملکرد و آموزش مهارت
مرحله اول: تجزیه و تحلیل عملکرد
تجزیه و تحلیل عملکرد در CBT فرایندی است که شامل بررسی علل و پیامد‌های یک رفتار خاص می‌شود. به این شکل که با همکاری، درمانگر و فرد سعی می کنند تا افکار، احساسات و شرایطی را که منجر به نوشیدن یا استفاده از مواد شده است، را شناسایی و تحلیل کنند. این روش به تعیین خطراتی که منجر به عود و بازگشت به حالت قبلی می‌شوند نیز کمک می‌کند.
در زمان تجزیه و تحلیل عملکردی، یک درمانگر سوالاتی از افراد می‌پرسد، که علت آن ایجاد فرضیه‌هایی برای درک چگونگی فکر یا احساس فرد قبل از رفتار‌های اعتیاد آور میباشد. درمانگر به این شکل عمل می‌کند و از فرد می خواهد تا آخرین باری را که از یک مواد استفاده کرده است را به یاد بیاورد و سپس از او سوالاتی می‌پرسد:
- قبل از استفاده از این ماده چه کاری انجام می‌دادید؟
- چه احساسی داشتی؟
- چه اتفاقی افتاده بود؟
- آیا در نتیجه این رفتار، اتفاق مثبتی رخ داده است؟
- عواقب منفی اعمال شما چه بوده است؟
تجزیه و تحلیل عملکرد افراد توسط درمانگران، مشخص می‌کند که چرا آنها در وهله اول تصمیم به استفاده از مواد مخدر یا نوشیدن الکل گرفته اند؟ همچنین درمانگران موقعیت‌ها، احساسات و افکار را که در استفاده افراد از مواد نقش داشته اند را بررسی می‌کنند. با بررسی و درک بهتر مشکلاتی که باعث مصرف مواد می‌شوند، افراد می توانند به راحتی دنبال راه‌هایی برای مدیریت بهتر افکار، احساسات یا موقعیت‌های سخت باشند.
مرحله دوم: آموزش مهارت
هنگامی که افراد با شرایط دشوار، استرس زندگی، ضربه، اضطراب، افسرگی یا سایر مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند، گاهی اوقات به عنوان یک روش برای مدیریت این تنش‌های روزانه به استفاده از مواد یا الکل روی می آورند. همیشه کسی که قصد درمان اعتیاد خود را به طور حرفه‌ای دارد، برای درمانگران بیان می‌کند که استفاده از الکل و یا مواد مخدر اصلی ترین راه مقابله با مشکلات زندگی میباشد!
در این جا هدف CBT این است که فرد رفتار‌های ناسازگار را بیاموزد و مهارت‌های بهتر کنار آمدن با مشکلات زندگی را یاد بگیرد. قطعاً با یادگیری چنین مهارت‌هایی، آنها میتوانند زندگی خود را با یک سبک جدید آغاز کنند و با موقعیت‌هایی که به طور معمول باعث مصرف مواد مخدر و الکل می‌شده است به روش جدیدی مقابله کنند.
کار‌های مهمی که در مرحله مهارت آموزی انجام می‌شود، عبارتند از: کمک به افراد در یادگیری عادت و مهارت‌های‌جدید، کسب عادت‌های‌سالم و آموزش در مورد نحوه چگونگی تغییر تفکر و برخورد آنها در مقابله با مصرف مواد مخدر، آموزش روش‌های جدید برای کنار آمدن با شرایط قبلی که منجر به استفاده از مواد مخدر و مشروبات الکی شده است.
یکی دیگر از جوانب آموزش مهارت‌ها، کمک کردن به افراد برای تحمل احساس پریشانی میباشد، به این ترتیب که افراد می توانند احساس اضطراب یا افسردگی خود را از راه‌های مثبت مدیریت کنند، نه این که برای رفع سریع این حالات به مصرف مواد مخدر و الکل روی بیاورند.
جایگزین کردن عادات رفتاری جدید با استفاده از اقدامات مثبت و ماندگار به جلوگیری از مصرف مواد کمک شایانی می‌کند، توانایی‌های فرد را گسترش می‌دهد و به بهبود و رهایی او در طولانی‌مدت می‌انجامد.
مزایای درمان شناختی رفتاری (CBT) برای اعتیاد
افرادی که درگیر یک ماده مخدر یا اختلال در مصرف الکل می‌باشند، ممکن است اغلب با احساسات یا افکار منفی رو به رو شوند که رهایی از این مواد را دشوار و پیچیده تر می‌کند. از آن جایی که CBT در شناسایی و جایگزینی چنین الگوهای فکری با الگوهای سازگارتری مهارت دارد، می تواند بهبود چشم گیری‌در مهارت‌های‌سازگاری و بهبود و رهایی‌طولانی مدت کمک کند.
برخی از استراتژی‌هایی‌که CBT از طریق آنها می‌تواند برای افراد معتاد مفید واقع شود، شامل موارد زیر میباشد:
- یادگیری و شناسایی افکار و اعمال سرزنشگر
- یافتن راه‌هایی برای نظارت بر چنین الگو‌های‌فکری
- یادگیری شیوه‌های تفکر جدید و سازگارتر
- آموزش و استفاده از مهارت‌هایی‌که در شرایط و موقعیت‌های جدید باید به کار برده شوند.
- بررسی روش‌های جدید برای کنترل استرس و مشکلات
تحقیقیات نشان می دهد مهارت‌های به دیت آمده از طریق درمان شناختی رفتاری (CBT)، ماندگار هستد و همچنین میتوانند در زمینه‌های دیگر زندگی فرد نیز کارایی داشته باشند. تقریباً 60% از افرادی که تحت در مان شناختی رفتاری قرار می گیرند تا مشکل مصرف مواد خود را برطرف کنند، قادر به بهبودی خود برای مدت یک سال هستند.
معالجه و درمان از طریق روش درمان شناختی رفتاری (CBT) چقدر طول می‌کشد؟
از آن جایی که درمان شناختی رفتاری (CBT)، یک فرایند آموزشی متشکل از هدف و متمرکز بر مشکلات زندگی است، این فرایند معمولاً کوتاه مدت است. اگر چه سایر روش‌های درمانی طولانی مدت هستند و از نظر زمانی محدودیتی ندارند، اما در روش درمان شناختی رفتاری (CBT)، معمولاً بهبودی و رهایی در 12 تا 16 جلسه همراه با درمانگر انجام می‌شود.
اثر بخشی درمان شناختی رفتاری (CBT)
بالاتر گفتیم که تحقیقیات نشان داده است CBT می تواند یک درمان موثر برای اختلالات مصرف مواد باشد، چه به خودی خود و چه در ترکیب با دیگر استراتژی‌های درمان استفاده شود.
CBT معمولاً شامل دو جزء مهم میباشد، مانند استراتژی‌های یادگیری عملیاتی، مهارت سازگاری و عناصر انگیزشی، که می تواند به تنهایی یا به صورت ترکیبی مورد استفاده در مانگران و افراد قرار بگیرید.
CBT را باید به عنوان یکی از روش‌های درمانی بشناسید که در مورد آن تحقیقیات گسترده ای صورت گرفته است. بنابراین در مورد استفاده از آن برای انواع شرایط روحی، از جمله اختلالات مصرف الکل و مواد، شواهد و مدارک زیادی وجود دارد. بیش از 53 آزمایش کنترل شده تصادفی در مورد سو مصرف الکل و مواد مخدر برای ارزیابی نتایج درمان CBT وجود دارد.
در مطالعات انجام شده در مورد CBT، با نبودن هیچ درمان دیگری که مانند CBT اثر‌‌گذار باشد CBT را موثرترین روش درمانی معرفی کرده اند. زیرا وقتی که با سایر روش‌های درمانی مقایسه می‌شود، نتایج متفاوتی حاصل شده است که بعضی CBT را موثر تر نشان می‌دادند، در حالی که بعضی دیگرCBT و تاثیر آن را برابر و یا حتی بیشتر نیز نسبت به سایر روش‌ها را نشان داده اند.
همانند سایر روش‌های درمانی اعتیاد به الکل و مواد مخدر، درمان شناختی رفتاری نیز هنگامی‌که با سایر تلاش‌های بهبودی همراه باشد، بهترین نتیجه را خواهد داشت. به طور کلی، درمان شناختی رفتاری (CBT) برای برخی از افراد بسیار عالی و تاثیر گذار میباشد، اما برای همه مفید نیست. زیرا همه افراد در زمان اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، در زمان استفاده و واکنش به درمان برابر نیستند و واکنش‌های مختلفی دارند.
سخن پایانی
درمان شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند یک انتخاب بسیار موثر برای درمان اختلالات مصرف الکل و مواد مخدر باشد. همچنین می‌تواند به تنهایی استفاده شود و یا در ترکیب با یک برنامه بهبود و رهایی مورد استفاده قرار گیرد و فرد را در طولانی مدت بهبود بخشد. با این حال، این درمان تنها گزینه موجود و پیش روی شما نمی‌باشد، زیرا می‌توانید با مراجعه به پزشک درمانگر خود در مورد روش‌های مختلف نیز صحبت کنید و یک تصمیم قطعی در مورد بهترین روش درمانی خود بگیرید.
