مقدمه

وقتی والدین معتاد مواد مخدر یا الکل مصرف می‌کنند پدربزرگ و مادربزرگ‌ها در موقعیت وحشتناکی قرار ‌می‌گیرند. البته که همیشه مادربزرگ و پدربزرگ‌ها سعی می‌کنند به نحوی در حل مسائل خانواده کمک کنند. اما سوء مصرف مواد ‌می‌تواند یک مشکل مهم برای خانواده‌ها باشد. غالباً پدربزرگ و مادربزرگ‌ها هر کاری برای کمک به نوه‌هایشان انجام می‌دهند. گاهی بعضی مشکلات مانند اعتیاد می‌تواند برای آن‌ها دشوار باشد اما آن‌ها سعی خود را برای کمک نوه شان می‌کنند.

مصرف والدین معتاد و آسیب به کودکان

پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که نوه‌هایشان را دوست دارند فکر ‌می‌کنند که آن‌ها لیاقت والدینی سالم و پاک دارند. نه اینکه پدر و مادر آن‌ها معتاد الکل یا مواد مخدر باشند. همه کودکان شایسته والدینی سالم هستند تا از آن‌ها حمایت کنند. اگرچه همه والدین از شرایط یکسانی برخوردار نیستند و ‌می‌توانند با مسائل مختلفی دست و پنجه نرم کنند. تا زمانی که کودک آسیب نبیند یا از او غفلت شود بعید به نظر ‌می‌رسد که اختلال در مصرف مواد والدین معتاد به عنوان کودک آزاری شناخته شود. این امر به ویژه وقتی والدین دیگری در خانواده وجود داشته باشد كه اطمینان حاصل كند از كودكان مراقبت‌های مناسب را انجام ‌می‌دهند. مصرف مواد مخدر توسط والدینی كه وی عهده دار مسئولیت فرزندان است این امر صادق است.

مطالعات نشان ‌می‌دهد والدین مبتلا به اختلال مصرف مواد سه برابر بیشتر از والدینی که مواد مصرف نمی‌کنند. احتمال سوء استفاده جسمی ‌یا جنسی از کودک خود را دارند.

مراحل اساسی برای پدربزرگ و مادربزرگ

برخی از قدم‌هایی که پدربزرگ و مادربزرگ ‌می‌توانند بردارند کاملا روشن است. آن‌ها ‌می‌توانند اطمینان حاصل کنند که نوه‌ها ‌می‌دانند که آن‌ها در زندگی خود افرادی دارند که ‌می‌توانند درباره آنچه که از سر گذرانده‌اند با آن‌ها صحبت کنند. اطمینان حاصل کنید که آن‌ها ‌می‌دانند افرادی هستند که آن‌ها را دوست دارند و ‌می‌توانند مراقبت کنند. آن‌ها ‌می‌توانند رابطه خود را با نوه‌های خود پرورش دهند تا اگر مجبور شدند مراقبت آن‌‌ها را به عهده بگیرند، فرزندان نباید احساس کنند که به غریبه تحویل داده ‌می‌شوند. آنها ‌می‌توانند نوه‌ها را در کنار خانواده بزرگ  برای شناختن خاله‌ها، عموها و عموزاده‌ها ایجاد کنند. اعضای خانواده بزرگ نیز غالباً در بحران‌های خانوادگی وارد عمل ‌می‌شوند.

چه کاری نباید کرد

اشاره به ایرادات والدین به ندرت باعث تغیر رفتار نادرست آن‌ها می‌شود. حتی کودکانی که ‌می‌دانند والدین مشکل سوء مصرف مواد دارند ‌می‌خواهند بهترین باورها را در مورد والدین خود داشته باشند. شنیدن حمله لفظی مادربزرگ و مادر به احتمال زیاد در رابطه بین نوه‌ها و پدربزرگ و مادربزرگ مشکلاتی ایجاد ‌می‌کند. علاوه بر این رفتار شدید و تند پدربزرگ و مادربزرگ‌ها گاهی باعث می‌شود رابطه آن‌ها با والدین نوه خود قطع شود. ضروری ترین کاری که پدربزرگ و مادربزرگ باید انجام دهند حفظ ارتباط با نوه‌هایشان است.

گاهی پدربزرگ و مادربزرگ با سکوت دست و پنجه نرم ‌می‌کنند. ان‌ها احساس ‌می‌کنند وقتی والدین رفتاری غیرعاقلانه و مخرب دارند باید موضع بگیرند. در غیر این صورت بی‌تفاوتی آن‌ به این مسائل اشتباه است. صحبت کردن در مورد اعتیاد به مواد مخدر یا الکل به ندرت باعث تغییر چیزی ‌می‌شود. اما باید بدانید که سکوت آن‌ها به معنای بی‌تفاوتی مسئله نیست.

اگر نوه‌ها موضوع اعتیاد والدین را مطرح کنند پدربزرگ و مادربزرگ ممکن است از فرصت استفاده کنند و در مورد خطرات مصرف مواد به روشی متناسب با سن نوه‌شان بحث کنند. با این حال هنوز هم بهتر است که از سرزنش کردن والدین خودداری کنید.

تأثیر مصرف مواد در زندگی روزمره

مصرف مواد توسط والدین ‌می‌تواند تأثیر گسترده ای بر خانواده‌ها بگذارد. غالباً عواقب اقتصادی در پی دارد زیرا والدین ن‌می‌توانند شغل مناسبی بدست بیاورند و با مشکل روبرو می‌شوند یا ممکن است کار را از دست بدهند.  در همین مشکلات کودکان برای رشد به مراقبت‌های مه‌می‌مانند انجام مشق شب، روال بهداشتی، نظافت و سایر موارد نیاز دارند. متاسفانه والدینی که اعتیاد دارند نمی‌توانند این نیاز‌ها را برای فرزندان خود تامین کنند.

در مسائل اقتصادی پدربزرگ و مادربزرگ‌ها در یک وضعیت مشکل قرار می‌گیرند. اگر آنها به راحتی به فرزندان خود کمک مالی کنند ممکن است عادت والدین را با این امکان برایشان فراهم سازند که حتی ‌می‌توانند پول بیشتری برای الکل یا مواد مخدر خرج کنند. گاهی پدربزرگ و مادربزرگ‌ها این اشتباه را مرتکب می‌شوند. آن‌ها باید بدانند که با پول دادن به والدین معتاد روند اعتیاد آن‌ها را بالا‌تر می‌برند و این می‌تواند برای نوه‌شان کار را سخت‌تر کند.

مرزها مهم هستند

حتی هنگا‌می‌که والدین با اختلالات مصرف مواد دست و پنجه نرم ‌می‌کنند آنها اغلب خود را والدینی دوست داشتنی فرزندانشان ‌می‌دانند و ‌می‌خواهند نقش والدین را پر کنند. بنابراین برای پدربزرگ و مادربزرگ مهم است که مرزها را پشت سر نگذارند. پدربزرگ و مادربزرگ که ‌می‌ترسد نوه‌شان مثلاً پول برای لباس یا مدرسه نداشته باشد. ‌می‌توانند نوه‌های خود را به خرید پیشنهاد دهد و حتی ‌می‌تواند والدین را همراه خود بیاورند. این یک راه حل به مراتب بهتر از خریدن کردن بدون والدین است.

تأثیر عاطفی

کودکانی که والدین آنها مواد مخدر یا الکل مصرف ‌می‌کنند ممکن است تأثیرات عاطفی مختلفی را متحمل شوند. این شامل:

دوسوگرایی

کودکان معمولاً والدین خود را دوست دارند حتی اگر از شیوه رفتار الکل یا مواد مخدر بدشان بیاید. اما مجبور می‌شوند آن‌ها را تحمل کنند.

گیجی

کودکانی که والدین ‌آنها مواد مصرف می‌کنند هرگز ن‌می‌دانند چه انتظاری باید داشته باشند زیرا آنها هرگز ن‌می‌دانند چه زمانی والدین تحت تأثیر مواد قرار ‌می‌گیرند.

عدم اعتماد

از آنجا که افراد الکلی و مصرف کنندگان مواد معمولاً قول ‌می‌دهند و از انجام و وفادار ماندن به آن ناتوانند کودکان گاهی اوقات بزرگ ‌می‌شوند و احساس ‌می‌کنند ن‌می‌توانند به کسی اعتماد کنند.

احساس گناه

مصرف کنندگان مواد اغلب رفتار خود را به گردن سایر اعضای خانواده ‌می‌اندازند. طبیعی است که کودکان نا‌می‌از آنها برده شود تعجب ‌می‌کند.

شرمندگی

از آنجا که اعضای خانواده با فامیل‌ها، پدربزرگ و مادربزرگ‌ها آشنا هستند کودکان ممکن است شرم اعتیاد را به گردن خود بیاندازند.

نگراني

به محض اينكه كودكان به سن خاصي رسيدند میفهمند که مصرف مواد عواقبي مانند بیماری‌ها و جرائم قانونی دارد. آن‌ها ممکن است نگران باشند که پدر یا مادرشان زندانی شود یا بمیرند. آن‌ها همچنین ممکن است بدانند که مصرف کنندگان بعضی اوقات حقوق والدین خود را از دست ‌می‌دهند و ممکن است نگران از دست دادن خانواده خود باشند.

همچنین آمارها نشان ‌می‌دهد که کودکان معتاد به مواد مخدر به دلیل عوامل ژنتیکی و محیطی در معرض خطر ابتلا به اختلال مصرف مواد قرار دارند. هنوز هم وجود پدربزرگ و مادربزرگ‌های دوست داشتنی ‌می‌تواند یک نیروی مثبت برای نوه‌ها و کودکان باشند.

اثرات روانی و اجتماعی

مصرف مواد والدین نیز بر عملکرد روانی و اجتماعی کودک تأثیر ‌می‌گذارد. در این شرایط کودکان احساس حقارت می‌کنند یا سعی می‌کنند مسائل را برطرف کنند. وقتی کودکان اینگونه واکنش نشان می‌دهند اغلب فشار روحی و روانی زیادی را احساس می‌کنند. آنها ممکن است احساس کنند که باید از هر لحاظ کامل باشند. مادربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ‌می‌توانند با استفاده از هر فرصتی به این نکته اشاره کنند که اوضاع آن‌ها حقیرانه نیست و آنها قدرت یا مسئولیتی برای رفع اعتیاد والدین ندارند. آن‌ها ‌می‌توانند نوه‌های خود را تشویق کنند که سبک زندگی بهتری داشته باشد

در مواقع دیگر گاهی کودکان به علت عدم نظارت پدر و مادر از تحصیل خود عقب می‌مانند. گاهی این مشکل ممکن است بر دوش پدربزرگ و مادربزرگ بی‌افتد که انجام این کار برایشان مشکل تر می‌شود. راه‌های زیادی وجود دارد که پدربزرگ و مادربزرگ ‌می‌توانند از نوه‌های خود در مدرسه حمایت کنند. وقتی یک کودک تحت فشار مشکلات خانواده خود است بهتر است با کمک پدربزرگ و مادربزرگ خود به مشاوره یا درمان مراجعه کند. پدربزرگ و مادربزرگ در صورت خودداری از گره خوردن رفتار کودک با مصرف مواد گاهی والدین معتاد را وادار ‌می‌کنند که با چنین اقداماتی موافقت کنند.

کودکانی که والدین معتاد آن‌ها  الکل یا مواد مخدر مصرف ‌می‌کنند اغلب تمایلی به آوردن دوستانشان در خانه ندارند. این بی میلی ‌می‌تواند بر رشد اجتماعی آنها تأثیر بگذارد. پدربزرگ و مادربزرگ ‌می‌توانند با دعوت کردن دوستان نوه‌‌شان به گردش و ملاقات با آن‌ها به روحیه نوه خود کمک کنند. با این وجود این روشی است که باید در همان اوایل انجام شود. اگر پدربزرگ و مادربزرگ در زمان کوچک بودن نوه‌هایشان دوست نداشته باشند. بعید است وقتی آنها سعی ‌می‌کنند دوستان نوه‌های توئین یا نوجوان را درگیر کنند ، کار ن‌می‌کند. بله ، بسیاری از مادربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ترجیح ‌می‌دهند. نوه‌های خود را به جای تقسیم وقت با دوستانشان ، همه برای خود داشته باشند. هنوز هم آنچه که برای نوه‌ها بهتر است باید عامل کنترل باشد.

سو‌ء استفاده یا غفلت

اگرچه مصرف مواد از طرف والدین معتاد به طور خودکار واجد شرایط کودکان ن‌می‌شود اما زمانی سوء استفاده صورت ‌می‌گیرد که والدین معتاد تحت تأثیر شدید مواد مخدر آن قرار بگیرند و با ادامه این روند باع ایجاد آسیب به فرزند خود شوند. کودکان به بی توجهی‌های زیادی متحمل شوند مثلا ممکن است آن‌ها عدم تأمین غذا، لباس، سرپناه یا مراقبت‌های پزشکی را تجربه کنند. غفلت از کودکان همچنین ‌می‌تواند هنگا‌می‌رخ دهد که والدین معتاد نتوانند از کودکان در برابر خطر محافظت کنند.

گزارش به مراجع قضایی

پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که ‌می‌دانند نوه‌ها مورد آزار و اذیت قرار ‌می‌گیرند یا مورد بی توجهی قرار ‌می‌گیرند. از نظر قانونی و اخلاقی موظف به گزارش وضعیت هستند حتی اگر پای فرزندشان در میان باشد مادربزرگ و مادربزرگ باید از نوه‌شان محافظت کنند. با این حال گاهی اوقات پدربزرگ و مادربزرگ مطمئن نیستند که آیا کودک مورد بدرفتاری قرار گرفته است یا خیر اما به هر حال می‌توانند به روش‌های مختلفی ار نوه خود محافظت کنند. مثلا اگر کودک مورد خشونت یا بد رفتاری قرار کرفته است آن‌ها می‌توانند به مراجع قضایی گزارش دهند یا با اورژانس اجتماعی تماس بگیرند.

این گزارش‌ها می‌توانند به صورت ناشناس هم ارائه شوند اما بهترین کار این است که تماس گیرندگان نام و اطلاعات تماس خود را ارائه دهند تا از آنها برای کسب اطلاعات بیشتر یا تأیید صحت درخواست شود. هویت شخص را ‌می‌توان محرمانه نگه داشت.

در مواردی که کودکان به سنین بالاتر می‌رسند بیشتر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ‌می‌خواهند با آنها تماس بگیرند تا بتوانند در تصمیم گیری‌های مراقبتی دخیل باشند. در واقع قانونی وجود دارد که این حق را به پدربزرگ و مادربزرگ می‌‌دهد تا بتوانند از نوه خود. بسیاری از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در شرایطی که والدین نوه‌شان توانایی رشد آن‌ها را نداشته باشد این حق را دارند که مسئولیت و پرورش نوه خود را در دست بگیرند یا به عنوان پدر و مادر رس‌می‌(فرزندپروری) در نگهداری حضانت نوه‌شان را قبول کنند.

حمایت نشدن

البته پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که سوء استفاده ‌می‌کنند. خطر حمایت نشدن از نوه‌ها را دارند به خصوص اگر آژانس تصمیم بگیرد که بچه‌ها در معرض خطر نیستند. حتی اگر گزارشی ناشناس یا محرمانه باشد والدین ممکن است به درستی هویت خبرنگار را استنباط کنند. همچنین والدین گاهی اوقات به راحتی از تماس با طرفین خارج ‌می‌شوند. حتی ممکن است برای جلوگیری از تماس با خدمات محافظتی حرکت کنند. هنوز هم اگر نوه‌ها واقعاً در معرض خطر باشند پدربزرگ و مادربزرگ چاره ای ندارند.

پدربزرگ و مادربزرگ در خودمراقبتی

وقتی نوه‌ها در وضعیت بدی قرار بگیرند پدربزرگ و مادربزرگ نیز رنج ‌می‌برند. وقتی نوه‌شان با شخصی که مواد یا الکل مصرف می‌کند زندگی ‌می‌کنند پدربزرگ و مادربزرگ ممکن است احساس کنند تقصیر آن‌ها است. اگر این فرد فرزند خودشان باشد ممکن است به نوعی احساس مسئولیت کند. مثلا اگر عروس یا دامادشان دچار اعتیاد شود احساس می‌کنند که باید با این رابطه مخالفت ‌می‌کردند.

در حقیقت هر فردی مسئولیت زندگی خود را به عهده دارد. همچنین باید دانست که هر تصمیمی‌خود سرانه‌ای که به عنوان والدین برای کودکان از طرف پدر یا مادربزرگ گرفته شود ممکن است بر بار مشکلات خانواده بیشتر تاثیر بگذارد.

یکی از بهترین راهکارهای مادربزرگ و مادربزرگ با یکی از اعضای خانواده که دچار اعتیاد مواد مخدر شده این است که ابتدا از راهی مسالمت آمیز اقدام اقدام به حل مشکلات بگیرند. پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها با مراقبت از نظر جس‌می‌و عاطفی از خود الگوهای مثبتی به نوه‌هایشان ارائه ‌می‌دهند. آنها خواهند فهمید که زندگی پر از امکانات و فرصت‌های تازه است. آنها از نظر جس‌می‌و عاطفی قادر خواهند بود نوه‌های خود را در صورت نیاز شدید به مکانی امن ارائه دهند.