مقدمه
وقتی به هوش فکر می‌کنید، چه چیزهایی به ذهن شما خطور می‌کند؟ هوش چیزی بیش از مجموع اطلاعات است. همچنین هوش شامل توانایی یادگیری چیزهای جدید نیز می‌شود. روانشناسان تعاریف مختلفی دارند که از آنها برای شناسایی روش‌های مختلف کسب اطلاعات توسط مغز و چگونگی به کارگیری این اطلاعات توسط آن استفاده می‌کنند. ما در این مقاله قصد داریم در مورد هوش سیال و هوش متبلور که وظیفه اصلی در یادگیری و حل مسئله دارند و به طور کلی هوش عمومی توضیحاتی ارائه دهیم.
انواع مختلف هوش
وقتی به هوش فکر می‌کنید، ممکن است به داشتن دانش زیادی درباره موضوعات مختلف فکر نمائید. اما شما همچنین ممکن است سریع فکر کردن و توانایی استدلال را نیز در نظر بگیرید. چنین عواملی بیانگر آنچه روانشناسان از آن به عنوان هوش سیال و هوش متبلور یاد می‌کنند، است.
هوش سیال (Fluid intelligence) به توانایی استدلال و تفکر انعطاف پذیر اشاره دارد. هوش متبلور (Crystallized intelligence) به انباشت دانش، اطلاعات و مهارت‌هایی گفته می‌شود که در طول زندگی به دست می‌آیند.
مردم اغلب ادعا می‌کنند که با افزایش سن از هوش آنها کاسته می‌شود. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که در حالی که هوش سیال پس از بلوغ شروع به کاهش می‌کند، هوش متبلور در طول بزرگسالی همچنان افزایش می‌یابد.
روان شناس ریموند کتل اولین کسی است که مفاهیم هوش سیال و متبلور را ارائه می‌دهد و بیشتر این نظریه را با کمک دانشجو خود جان هورن توسعه داد. نظریه کتل هورن در مورد هوش سیال و متبلور حاکی از آن است که هوش از توانایی‌های مختلفی تشکیل شده است که در تعامل و همکاری با یکدیگر برای تولید هوش کلی فرد به کار می‌روند.
هوش سیال
کتل هوش سیال را به عنوان “توانایی درک روابط مستقل از یکدیگر یا تمرین دستورالعمل خاصی که قبلی در مورد این روابط وجود داشت” تعریف می‌کند. هوش سیال شامل توانایی تفکر و استدلال انتزاعی و حل مشکلات است. این توانایی مستقل از یادگیری، تجربه و آموزش در نظر گرفته می‌شود. مثال‌هایی از استفاده از هوش سیال شامل حل معما و ارائه راهکارهای حل مسئله است.
این جنبه از هوش شامل توانایی حل مسائل و استدلال در مورد چیزهایی مستقل از دانش قبلی است. وقتی با مسئله‌ای کاملاً جدید روبرو شدید که با دانش موجود شما قابل حل نیست، برای حل آن باید به هوش سیال اعتماد کنید. هوش سیال در اواخر بزرگسالی کاهش می‌یابد. برخی از مهارت‌های شناختی مرتبط با هوش سیال با رسیدن افراد به سنین بالاتر، کاهش می‌یابد.
هوش متبلور
هوش متبلور شامل دانش ناشی از یادگیری قبلی و تجارب گذشته است. موقعیت‌هایی که به هوش متبلور نیاز دارند شامل خواندن دروس برای درک مطلب و امتحان دادن است. هوش متبلور مبتنی بر حقایق و ریشه در تجربیات دارد. با افزایش سن و جمع‌آوری دانش و درک جدید، هوش متبلور قویتر می‌شود.
همانطور که انتظار دارید این نوع هوش با افزایش سن افزایش می‌یابد. هرچه یادگیری و تجربه بیشتری داشته باشید، به همان میزان هوش متبلور خود را افزایش می‌دهید.
تفاوت‌ها و روابط متقابل
آیا یکی از این عوامل اهمیت بیشتری دارد؟ هر دو عامل هوش در زندگی روزمره به یک اندازه مهم هستند. به عنوان مثال، هنگام شرکت در امتحان روانشناسی، ممکن است لازم باشد که به هوش سیال تکیه کنید تا بتوانید استراتژی حل مسئله آماری را حل کنید. در حالی که برای یادآوری فرمول‌های دقیق مورد نیاز برای حل این مسائل، باید از هوش متبلور خود نیز استفاده کنید.
هوش سیال همراه با همتای خود یعنی هوش متبلور، هر دو از عواملی هستند که کتل از آنها به عنوان هوش عمومی یاد می‌کند. در حالی که هوش سیال شامل توانایی فعلی ما در استدلال و برخورد با اطلاعات پیچیده اطرافمان است. هوش متبلور شامل یادگیری، دانش و مهارت‌هایی است که در طول زندگی به دست می‌آیند.
هوش متبلور علی رغم نامش، نوعی هوش مایع نیست که “متبلور” شده باشد. بلکه، دو جنبه هوش عمومی جدا و مجزا از یکدیگر هستند. براساس این گفته‌ها، هوش سیال و متبلور با هم عجین شده‌اند. هوش متبلور از طریق سرمایه گذاری هوش سیال هنگام یادگیری اطلاعات شکل می‌گیرد. با استفاده از هوش سیال که برای استدلال و تفکر در مورد مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این جدید اطلاعات می‌توانند به حافظه طولانی مدت منتقل شوند تا بتوانند بخشی از هوش متبلور شوند.
تغییرات در هوش
هوش سیال و متبلور در طول زندگی تغییر می‌کنند، و با توانایی‌های ذهنی خاص که در طول زندگی بدست می‌آید در نقاط مختلف عمر به اوج خود می‌رسند. مدت زمان طولانی اعتقاد بر این بود که هوش سیال در اوایل زندگی به اوج خود می‌رسد. اما تحقیقات منتشر شده در سال 2015 نشان داد که برخی از جنبه‌های هوش سیال ممکن است در اواخر 40 سالگی به اوج خود برسند. در حالی که هوش متبلور با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و در حدود 60 یا 70 سالگی به اوج خود می‌رسد.
برخی از مواردی که باید در مورد هوش مایع و متبلور به یاد داشته باشید:
- هر دو نوع هوش در تمام دوران کودکی و نوجوانی افزایش می‌یابد.
- هوش متبلور در طول بزرگسالی به رشد خود ادامه می‌دهد.
- بسیاری از جنبه‌های هوش سیال در نوجوانی به اوج خود می‌رسند و از حدود 30 یا 40 سالگی به تدریج رو به زوال می‌روند.
بهبود هوش
هوش متبلور به وضوح چیزی است که می‌تواند از طریق یادگیری بهبود یابد. هرچه دانش انباشته بیشتری داشته باشید، از هوش متبلور بیشتری برخوردار خواهید شد. بنابراین اگر شما علاقه‌مند به بهبود این جنبه از هوش هستید، ادامه تحصیل به صورت رسمی یا غیررسمی می تواند برایتان مفید باشد.
تا همین اواخر، هوش سیال چیزی بود که تصور می‌شد قابل بهبود نیست. اما تحقیقات اخیر نشان داد که آموزش حتی در بزرگسالان مسن نیز ممکن است باعث شود جنبه‌های خاصی از هوش سیال بهبود یابد.
تحقیقات گذشته در مورد هوش نشان می‌داد که مردم واقعاً کنترل زیادی بر هوش عمومی خود ندارند. و اعتقاد بر این بود که ضریب هوشی ما تا حد زیادی توسط ژنتیک تعیین می‌شود و برنامه های آموزشی با هدف افزایش ضریب هوشی دارای اثربخشی محدود هستند. در حالی که، تجزیه و تحلیل مطالعاتی که در سال 2014 نشان داد که بهبود هوش سیال با آموزش امکان پذیر است.
بهبود هوش سیال
در مغز دو قسمت وجود دارد یک قسمت بر روی ذخیره سازی اطلاعات در بلند مدت متمرکز است که به آن حافظه دراز مدت یا long-term memory می‌گویند. و یک قسمت به نام حافظه کاری یا working memory وجود دارد که تمرکز آن روی حافظه کوتاه مدت با محوریت آنچه در حال حاضر درباره آن فکر می‌کنید، است.
حافظه کاری از این جهت مهم است که نه تنها امکان ذخیره اطلاعات برای مدت زمان کوتاه در آن وجود دارد، بلکه توانایی دستکاری اطلاعات ذهنی که در این قسمت ثبت می‌شود نیز وجود دارد. بنابراین منطقی است که آموزش یک فرد در یک کار خاص باعث می‌شود حافظه کاری آن فرد در آن فعالیت بهبود یابد. آنچه محققان کشف کردند، این بود که این آموزش همچنین مهارت‌های شناختی غیرمرتبط را از جمله توانایی استدلال و حل مشکلات جدید کاملاً مستقل از دانش قبلی را نیز افزایش می‌دهد.
در واقع، با آموزش، یک فرد ممکن است بتوانیم افکار انتزاعی و عقاید را همانند استفاده از استدلال دانش بنیان را بهبود داد. جستجوی دانش جدید به ساخت هوش متبلور شما در طول زمان کمک می‌کند. اما به چالش کشیدن خود با تجربیات جدید می‌تواند هوش سیال شما را نیز بهبود بخشد. شما با کمی تلاش می‌توانید هوش عمومی خود را بهبود بخشید.
نتیجه‌گیری
شرکت‌کنندگان در مطالعه معمولاً در مدت زمان نسبتاً کوتاهی مشغول انجام کارهای فشرده و دشوار برای آموزش مغز هستند. این بدان معنا نیست که نمی‌توان از همین تکنیک‌ها برای زندگی خود استفاده کرد.بله اصولا این تکنیک‌ها یکسان است.
اما بهتر به دنبال چالش‌های جدید باشید. به دست آوردن هوش از چسبیدن به همان روال‌های قدیمی زندگی حاصل نمی‌شود. به کشف چیزهای جدید در زندگی ادامه دهید و چیزهای جدید را یاد بگیرید. با یادگیری یک زبان جدید هوش عمومی خود را بهبود دهید. یادگیری پیانو شرکت کنید. به کشوری جدید سفر کرده و با مردم و فرهنگ جدید آشنا شوید.همه این نوع فعالیت‌ها مغز شما را درگیر می‌کند. به چالش می‌کشد و باعث می‌شود بر یادگیری چیزهای جدید به روش جدید متمرکز شوید.
