مقدمه
تغییر اجتناب ناپذیر است. ما به عنوان انسان، در طول عمر خود، از جنینی تا مرگ، به طور مداوم رشد می‌کنیم. روانشناسان تلاش می‌کنند چگونگی و چرایی تغییرات افراد در طول زندگی را درک و توضیح دهند. در حالی که بسیاری از این تغییرات طبیعی و مورد انتظار هستند. اما هنوز هم می‌توانند چالش‌هایی ایجاد کنند که افراد گاهی اوقات برای مدیریت نیاز به کمک اضافی دارند. اصول توسعه هنجاری به متخصصان کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی را دریابند. و درمان زودهنگام را برای نتایج بهتر فراهم کنند. روانشناسی رشد یا روانشناسی تحولی (Developmental Psychology) می‌تواند به افراد در هر سنی برای رفع موانع و رشد در کارشان کمک کند. برخی از از متخصصان به عنوان روانشناسان رشد فعالیت می‌کنند. اگرچه برخی از آنها تخصص در یک گروه سنی خاص مانند کودکی، بزرگسالی یا پیری را انتخاب می‌کنند.
روانشناسی رشد چیست؟
روانشناسی رشد شاخه‌ای از روانشناسی است که بر چگونگی رشد و تغییر افراد در طول زندگی متمرکز است. کسانی که در این زمینه تخصص دارند فقط دغدغه تغییرات جسمی را ندارند که با رشد افراد اتفاق می‌افتد. آنها همچنین به رشد اجتماعی، عاطفی و شناختی که در طول زندگی رخ می‌دهد، نگاه می‌کنند. برخی از مواردی که روانشناسان رشد به آنها کمک می‌کنند عبارتند از:
- رشد شناختی در دوران کودکی و در طول زندگی
- چالش‌های رشد و اختلالات یادگیری
- رشد عاطفی
- بدست آوردن مهارت زبانی
- استدلال اخلاقی
- رشد مهارت حرکتی
- رشد شخصیت
- خودآگاهی و خودپنداری
- تأثیرات اجتماعی و فرهنگی بر رشد کودک
این متخصصان زمان زیادی را صرف بررسی و مشاهده چگونگی این فرآیندها در شرایط عادی می‌کنند. اما آنها همچنین علاقمند به یادگیری مواردی هستند که می‌توانند روندهای رشد را مختل کنند. با درک بهتر از چگونگی و چگونگی تغییر و رشد افراد، روانشناسان رشد به افراد کمک می‌کنند تا تمام پتانسیل خود را صرف بهتر شدن کنند. درک روند رشد طبیعی انسان و شناخت مشکلات احتمالی در اوایل، می‌تواند از مشکلات افسردگی، عزت نفس پایین، ناامیدی و موفقیت کم در مدرسه جلوگیری کند.
نظریه های روانشناسی رشد
روانشناسان رشد اغلب از نظریه‌های مختلفی برای تفکر در مورد جنبه‌های مختلف رشد انسانی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، روانشناسی كه رشد فكری را در كودك ارزیابی می‌كند، ممكن است نظریه رشد شناختی پیاژه را در نظر بگیرد. این نظریه مراحل اصلی كودكان را هنگام آموختن طی می‌كنند را توضیح می‌دهد. یک روانشناس که با کودک کار می‌کند ممکن است بخواهد بررسی کند که چگونه روابط کودک با مراقبین بر رفتارهای وی تأثیر می‌گذارد و بنابراین به نظریه دلبستگی بولبی روی آورد.
روانشناسان همچنین علاقمند به بررسی تأثیر روابط اجتماعی بر رشد کودکان و بزرگسالان هستند. نظریه توسعه روانشناختی اریكسون و نظریه توسعه فرهنگی اجتماعی ویگوتسكی دو چارچوب نظری مشهور هستند. كه تأثیرات اجتماعی بر روند رشد را بیان می‌كنند. هر رویکرد تمایل به تأکید بر جنبه‌های مختلف رشد مانند تأثیرات ذهنی، اجتماعی یا والدین بر نحوه رشد و پیشرفت کودکان دارد.
زمان مراجعه به یک روانشناس رشد
در حالی که برای رشد ما تمایل داریم از یک الگوی نسبتاً قابل پیش بینی پیروی کنیم، اما مواردی وجود دارد که ممکن است قابل پیش بینی نباشد. والدین غالباً مواردی را به عنوان نقاط عطف رشد شناخته می‌شناسند و بر آن تمرکز می‌کنند که نمایانگر توانایی‌هایی است که بیشتر کودکان تمایل به نشان دادن آنها در یک مرحله خاص از رشد دارند. این موارد معمولاً بر روی یکی از چهار حوزه مختلف جسمی، شناختی، اجتماعی/عاطفی و ارتباطی تمرکز دارند.
به عنوان مثال، راه رفتن یکی از نقاط عطف فیزیکی است. که اکثر کودکان در سنین 9 تا 15 ماهگی به آن دست می‌یابند. اگر كودكی 16 تا 18 ماهه راه نمی‌رود یا نمی‌خواهد راه برود. والدین می‌توانند با پزشك خانواده خود مشورت كنند تا تشخیص دهند كه آیا مسئله رشد وجود دارد یا خیر.
در حالی که همه کودکان با سرعت های مختلف رشد می‌کنند. اما اگر کودک در یک سن خاص نتواند از نقاط عطف خاصی برخوردار شود. ممکن است جای نگرانی وجود داشته باشد. با آگاهی از این نقاط عطف، والدین می‌توانند کمک بگیرند و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند درمان‌های را ارائه دهند. که به بچه ها کمک کند تاخیرهای رشد را پشت سر بگذارند.
این متخصصان معمولاً کودکان را ارزیابی می‌کنند تا تشخیص دهند که آیا تاخیر در رشد وجود دارد. یا ممکن است آنها مبتلا به بیماری‌های شده باشند که موجب کاهش رشد آنها شده‌اند مانند کاهش شناخت، مبارزات جسمی، مشکلات عاطفی یا اختلالات تحلیل که بر مغز تاثیر می‌گذارند. روانشناسان رشد می‌توانند از افراد در تمام مراحل زندگی که ممکن است با مشکلات رشد یا مشکلات مربوط به پیری روبرو باشند پشتیبانی کنند.
مراحل رشد
همانطور که تصور می‌کنید، روانشناسان رشد معمولاً مراحل مختلف را برای زندگی هر فرد در نظر می‌گیرند. هر یک از این دوره‌های توسعه نشان دهنده زمانی است که به طور معمول نقاط عطف مختلفی حاصل می‌شود. افراد ممکن است در هر نقطه با چالش‌های خاصی روبرو شوند. و روانشناسان رشد می‌توانند اغلب به افرادی که ممکن است با مشکل دست و پنجه نرم کنند، کمک کنند تا دوباره به مسیر درست خود برگردند.
قبل از تولد
دوره قبل از تولد مورد توجه روانشناسان رشد است که می‌خواهند بفهمند چگونه تأثیرات اولیه در رشد می‌تواند بر رشد بعدی در دوران کودکی تأثیر بگذارد. روانشناسان ممکن است به چگونگی پدیدار شدن رفلکس های اولیه قبل از تولد، نحوه واکنش جنین به محرک‌های داخل رحم و احساسات و برداشت‌هایی که جنین قادر به تشخیص آنها قبل از تولد است، بپردازند. روانشناسان رشد همچنین ممکن است مشکلات احتمالی مانند سندرم داون، مصرف مواد مخدر مادران و بیماری‌های ارثی را بررسی کنند که ممکن است در روند رشد آینده تأثیر داشته باشد.
اوایل کودکی
دوره از نوزادی تا اوایل کودکی دوران رشد و تغییر چشمگیری است. روانشناسان رشد به مواردی مانند رشد جسمی، شناختی و عاطفی توجه می‌کنند که در این دوره حساس رشد اتفاق می‌افتد. علاوه بر ارائه درمان برای مشکلات بالقوه رشد در این مرحله، روانشناسان همچنین بر کمک به بچه‌ها برای دستیابی به پتانسیل کامل که دارند متمرکز شده‌اند. والدین و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی اغلب مراقب اطمینان از رشد مناسب بچه‌ها، دریافت تغذیه کافی و دستیابی به مراحل شناختی متناسب با سن آنها هستند.
دوران کودکی میانه
این دوره از رشد هم با بلوغ جسمی و هم با افزایش اهمیت تأثیرات اجتماعی هنگامی که کودکان از دوران ابتدایی راه می‌گیرند مشخص می‌شود. کودکان با پیدا کردن دوستان جدید، کسب شایستگی در مدرسه و احساس اینکه فرد منحصر به فردی هستند. شروع به نشان دادن خود در جهان می‌کنند. والدین ممکن است برای کمک به کودکان در مقابله با مشکلات احتمالی که ممکن است در این سن از جمله مسائل اجتماعی، عاطفی و بهداشت روانی ایجاد شود، از یک روانشناس رشد کمک بگیرند.
بلوغ
سالهای نوجوانی معمولاً مورد توجه بسیاری قرار می‌گیرد زیرا كودكان آشفتگی و انتقال روانی را تجربه می‌كنند كه اغلب این دوره از رشد را همراهی می‌كند. روانشناسانی مانند اریک اریکسون علاقه ویژه‌ای داشتند که ببینند چگونه پیمایش در این دوره منجر به شکل‌گیری هویت می‌شود. در این سن، بچه ها معمولاً هنگام بررسی این سوال که کیستند و می‌خواهند چه کسی باشند. متوجه محدودیت‌ها می‌شود و هویت‌های جدیدی را کشف می‌کنند. روانشناسان رشد می‌توانند از نوجوانان حمایت کنند زیرا آنها با برخی از مسائل چالش برانگیز منحصر به فرد در دوره نوجوانی از جمله بلوغ، آشفتگی عاطفی و فشار اجتماعی روبرو می‌شوند.
بلوغ زودرس
این دوره از زندگی اغلب با ایجاد و حفظ روابط مشخص می‌شود. نقاط عطف مهم در بزرگسالی ممکن است شامل ایجاد رابطه جدید، صمیمیت، دوستی نزدیک و تشکیل خانواده باشد. کسانی که می‌توانند چنین روابطی را برقرار و حفظ کنند تمایل به اتصال و حمایت اجتماعی دارند در حالی که کسانی که با چنین روابطی دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است احساس بیگانگی و تنهایی کنند. افرادی که با چنین مسائلی روبرو هستند برای ایجاد روابط سالم‌تر و مقابله با مشکلات عاطفی ممکن است از یک روانشناس رشد کمک بگیرند.
بزرگسالی میانه
این مرحله از زندگی متمرکز بر ایجاد هدف و کمک به جامعه است. اریكسون این را به عنوان تعارض بین تولید و ركود توصیف كرد. کسانی که مشغول به کاری هستند، می‌خواهند چیزهای از خود به جای بگذارند که پایدار باشند به نحوی که اثر آن را نسل بعدی احساس کنند. فعالیت هایی مانند سرکار رفتن، تشکیل خانواده، عضویت در گروه‌ها و مشارکت در جامعه همه مواردی است که می‌تواند در ایجاد این احساس تولید مثل نقش داشته باشد.
بزرگسالان بزرگتر
سالهای ارشد اغلب به عنوان دوره‌ای تلقی می‌شود که در آن از نظر سلامتی ضعیف هستیم. با این وجود بسیاری از افراد مسن قادرند تا 80 و 90 سالگی فعال و مشغول باشند. افزایش نگرانی‌های بهداشتی این دوره از رشد را نشان می‌دهد و برخی از افراد ممکن است دچار افت روانی مرتبط با زوال عقل شوند. اریكسون همچنین سالهای بزرگتر را به عنوان زمان تأمل در زندگی تلقی می‌كرد.
کسانی که قادر به بازگشت به عقب و دیدن یک زندگی خوب هستند با احساس خرد و آمادگی برای پایان زندگی خود ظهور می‌کنند. در حالی که کسانی که با حسرت به عقب نگاه می‌کنند ممکن است احساس تلخی و ناامیدی داشته باشند. روانشناسان رشد ممکن است با بیماران مسن همکاری کنند تا به آنها کمک کنند تا از عهده مشکلات مربوط به روند پیری برآیند.
تشخیص رشد
برای تعیین اینکه آیا یک مشکل رشد وجود دارد، یک روانشناس یا یک متخصص بسیار آموزش دیده ممکن است یک غربالگری یا ارزیابی رشد را انجام دهد. برای کودکان، چنین ارزشیابی معمولاً شامل مصاحبه با والدین و سایر مراقبین برای آگاهی از رفتارهایی که ممکن است مشاهده کرده‌اند. بررسی سابقه پزشکی کودک و آزمون استاندارد برای سنجش عملکرد از نظر ارتباطات، مهارت‌های اجتماعی/عاطفی، جسمی/حرکتی و مهارت‌های شناختی انجام می‌شود. در صورت وجود مشكل، بيمار ممكن است به متخصصي مانند يك آسيب شناس گفتاري، درمانگر فيزيوتراپي يا كاردرماني ارجاع شود.
سخن پایانی
دریافت تشخیص یک مسئله رشد اغلب می‌تواند گیج کننده و ترسناک باشد. به ویژه هنگامی که این کودک شما باشد که تحت تأثیر آن قرار گرفته است. هنگامی که شما یا عزیزتان یک مشکل رشد را تشخیص دادید، تا آنجا که می‌توانید در مورد تشخیص و درمان‌های موجود کمی وقت صرف کنید. لیستی از سوالات و نگرانی‌هایی که ممکن است داشته باشید تهیه کنید و این موارد را با پزشک، روانشناس رشد و سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی که ممکن است در تیم درمانی باشند، در میان بگذارید.
