مکانیسم دفاعی پاسخ‌های روان‌شناختی ناخودآگاهی هستند که افراد را از احساس اضطراب، تهدیدهای عزت‌نفس و چیزهایی که نمی‌خواهند درباره‌شان فکر کنند یا با آن‌ها مقابله کنند، محافظت می‌کنند. اولین بار زیگموند فروید در نظریه روانکاوی خود گفت مکانیسم‌های دفاعی از بدن در برابر اضطراب کحافظت می‌کنند. این مقاله به این موضوع می‌پردازد که مکانیسم دفاعی چیست و چگونه کار می‌کنند. همچنین برخی از انواع مختلف مکانیسم‌های دفاعی و نحوه استفاده از این دفاع‌ها را توضیح می‌دهد.
10 مکانیسم دفاعی کلیدی
دختر زیگموند فروید، آنا فروید، 10 مکانیسم دفاعی مختلف را که توسط نهاد (ego) استفاده می‌شود، توصیف کرد. سایر محققان نیز طیف گسترده‌ای از مکانیسم‌های دفاعی اضافی را توصیف کرده‌اند.
جابه جایی
آیا تا به حال برایتان پیش آمده است که یک روز واقعا بد در محل کار داشته باشید و سپس به خانه رفته و ناراحتی خود را از خانواده و دوستان برطرف کنید؟ شما در این حالت مکانیسم دفاعی جابجایی نهاد را تجربه کرده‌اید.
جابجایی شامل حذف ناامیدی‌ها، احساسات و تکانه‌های ما به افراد یا اشیایی است که کمتر تهدید کننده هستند.
پرخاشگری جابجایی نمونه رایج مکانیسم دفاعی است. به جای ابراز خشم خود به روش هایی که می‌تواند منجر به عواقب منفی شود (مانند مشاجره با رئیس خود)، در عوض عصبانیت خود را نسبت به شخص یا شی که هیچ تهدیدی ندارد (مانند همسر، فرزندان یا حیوانات خانگی خود) ابراز می‌کنید.
انکار
انکار احتمالاً یکی از شناخته‌شده‌ترین مکانیسم‌های دفاعی است که اغلب برای توصیف موقعیت‌هایی استفاده می‌شود که در آن‌ها به نظر می‌رسد افراد قادر به رویارویی با واقعیت یا اعتراف به یک حقیقت آشکار نیستند.
انکار، امتناع آشکار از اعتراف یا تشخیص اینکه چیزی رخ داده یا در حال حاضر در حال وقوع است. افرادی که با اعتیاد به مواد مخدر یا الکل زندگی می‌کنند اغلب مشکلی را انکار می‌کنند، در حالی که قربانیان حوادث آسیب‌زا ممکن است وقوع رویداد را انکار کنند. انکار برای محافظت از نفس در برابر چیزهایی که فرد نمی‌تواند با آن‌ها کنار بیاید و برای محافظت از خود این کار را انجام می‌دهد.
در حالی که ممکن است به طور موقت از شما در برابر اضطراب یا درد محافظت کند، اما شما برای انکار نیاز دارید که انرژی قابل توجهی را صرف کنید. به همین دلیل است که شما از مکانیسم‌های دفاعی دیگر برای قبول نکردن احساسات استفاده می‌کنید.
در بسیاری از موارد، ممکن است شواهد زیادی وجود داشته باشد که چیزی درست است، اما فرد همچنان وجود یا حقیقت آن را انکار می‌کند، زیرا مواجهه با آن بسیار ناراحت کننده است.
انکار می‌تواند شامل رد صریح وجود یک واقعیت یا حقیقت باشد. در موارد دیگر، ممکن است شامل اعتراف به حقیقت بودن چیزی، اما به حداقل رساندن اهمیت آن باشد. گاهی اوقات مردم واقعیت و جدی بودن آن را می‌پذیرند، اما مسئولیت خود را انکار می‌کنند و در عوض افراد دیگر یا نیروهای خارجی را مقصر می‌دانند.
سرکوب و فرونشانی
سرکوب آگاهی را از بخش آگاهانه مغزمان دور نگه می‌دارد. با این حال، این خاطرات ناپدید نمی‌شوند. بلکه آن‌ها همچنان بر رفتار ما تأثیر می‌گذارند. برای مثال، فردی که خاطرات ناراحت کننده‌ای را که در کودکی داشته و سرکوب کرده است، ممکن است بعداً در ایجاد روابط با مشکل مواجه شود.
گاهی اوقات ممکن است این کار را آگاهانه با خارج کردن اطلاعات ناخواسته از آگاهی خود انجام دهید، که به عنوان سرکوب شناخته می شود. با این حال، در بیشتر موارد، تصور می‌شود که این حذف خاطرات اضطراب‌آور از آگاهی به صورت ناخودآگاه رخ می‌دهد.
تصعید
تصعید یک مکانیسم دفاعی است که به ما اجازه می‌دهد تا با تبدیل این رفتارها به شکل قابل قبول‌تر، فشار عصبی خود را تخلیه کنیم. به عنوان مثال، شخصی که عصبانیت شدید را تجربه می‌کند ممکن است از کیک بوکسینگ به عنوان وسیله‌ای برای تخلیه ناامیدی استفاده کند.
فروید معتقد بود که تصعید نشانه‌ای از بلوغ است که به افراد اجازه می‌دهد به‌طور طبیعی به شیوه‌های قابل قبول اجتماعی عمل کنند.
فرافکنی
فرافکنی یک مکانیسم دفاعی است که شامل گرفتن ویژگی‌ها یا احساسات غیرقابل قبول خود و نسبت دادن آن‌ها به افراد دیگر است. برای مثال، اگر شما به کسی علاقه ندارید، برای اینکه احساس بدی نداشته باشید فکر می‌کنید او نیز شما را دوست ندارد.
روشنفکری
روشنفکری یک مکانیسم دفاعی که به ما اجازه می‌دهد در مورد رویدادهای منطقی فکر کنیم این کار باعث کاهش اضطراب می‌شود. این مکانیسم دفاعی به ما این امکان را می‌دهد که از فکر کردن به جنبه استرس‌زا و عاطفی موقعیت اجتناب کنیم و در عوض فقط بر مؤلفه فکری تمرکز کنیم.
به عنوان مثال، فردی که به تازگی متوجه شود بیماری لاعلاج دارد، ممکن است بر یادگیری همه چیز در مورد بیماری تمرکز کند تا از ناراحتی جلوگیری کند و از واقعیت موقعیت و احساسات خود در مورد آن دور بماند.
عقلانی‌سازی
عقلانی‌سازی یک مکانیسم دفاعی است که شامل توضیح یک رفتار یا احساس غیرقابل قبول به شیوه‌ای منطقی و اجتناب از دلایل واقعی رفتار است.
به عنوان مثال، شخصی که درخواستش برای قرار ملاقات رد می‌شود، ممکن است با گفتن اینکه به هر حال جذب طرف مقابلش نشده است، وضعیت را منطقی کند. ممکن است یک دانش آموز نمره ضعیف امتحان را به جای عدم آمادگی خود به گردن استاد بیاندازد.
عقلانی‌سازی نه تنها از اضطراب جلوگیری می‌کند، بلکه ممکن است از عزت نفس نیز محافظت کند. هنگام تلاش برای توضیح موفقیت یا شکست، افراد تمایل دارند موفقیت را به ویژگی‌ها و مهارت‌های خود نسبت دهند در حالی که شکست‌ها به گردن افراد دیگر یا نیروهای بیرونی می‌افتند.
پسرفت
هنگامی که افراد با رویدادهای استرس‌زا مواجه می‌شوند، گاهی اوقات راهبردهای مقابله‌ای را کنار می‌گذارند و به الگوهای رفتاری که قبلاً در رشد استفاده شده بودند، باز می‌گردند.
آنا فروید این مکانیسم دفاعی را رگرسیون نامید. به گفته فروید، رفتارهای مرتبط با رگرسیون بسته به مرحله‌ای که فرد در آن ثابت است، می تواند بسیار متفاوت باشد.
به عنوان مثال، فردی که در مرحله دهان ثابت شده است ممکن است شروع به خوردن یا سیگار کشیدن بیش از حد کند، یا ممکن است از نظر کلامی بسیار پرخاشگر شود. تثبیت در مرحله مقعدی ممکن است منجر به آراستگی یا بی‌نظمی بیش از حد شود.
مطالب مرتبط: “مراحل رشد روان جنسی فروید”
تشکیل واکنش
تشکیل واکنش، اضطراب را با پذیرش احساس، انگیزه یا رفتار مخالف کاهش می‌دهد. نمونه‌ای از تشکیل واکنش، رفتار بسیار دوستانه با فردی است که به شدت از او متنفر هستید تا احساسات واقعی خود را پنهان کنید.
چرا مردم این گونه رفتار می‌کنند؟ به گفته فروید، آن‌ها از شکل گیری واکنش به عنوان مکانیسم دفاعی برای پنهان کردن احساسات واقعی خود با رفتار درست برعکس استفاده می‌کنند.
سایر مکانیسم های دفاعی
از زمانی که فروید برای اولین بار مکانیسم‌های دفاعی اولیه را توصیف کرد، محققان دیگر نیز چندین مکانیسم دفاعی را که در کاهش اضطراب نقش دارند را توصیف کردند. برخی از مکانیسم‌های دفاعی عبارتند از:
عمل کردن
مقابله با استرس با درگیر شدن به صورت فیزیکی به جای اینکه احساسات خود را بپذیرید و آن را تحمل کنید. به عنوان مثال، به جای اینکه به کسی بگویید از دست او عصبانی هستید، ممکن است سر او فریاد بزنید یا چیزی را به دیوار پرتاب کنید.
مهار هدف
در مکانیسم دفاعی مهار هدف، فرد به جای اینکه بپذیرد موقعیت را سعی می‌کند آن را تغییر دهید. به عنوان مثال فردی که علاقمند بود که یک ورزشکار حرفه‌ای و نتواسته، به جای پذیرش این موضوع مربی بسکتبال می‌شود.
نوع دوستی
در این مکانیسم فرد نیازهای درونی خود را از طریق کمک به دیگران ارضا می‌کند. به عنوان مثال، فردی که مصرف مواد را ترک کرده، ممکن است داوطلب شود تا به سایر افراد در بهبودی به عنوان راهی برای مقابله با هوس مواد مخدر کمک کند.
اجتناب
مکانیسم دفاعی اجتناب یعنی امتناع از برخورد یا مواجهه با اشیا یا موقعیت‌های ناخوشایند است. به عنوان مثال، به جای بحث کردن در مورد یک مشکل با کسی، ممکن است به سادگی از آن‌ها دوری کنید تا مجبور نباشید با آن موضوع کنار بیایید.
جبران
جبران یعنی موفقیت بیش از حد در یک زمینه برای جبران شکست در موضوع دیگری، برای مثال، شخصی که از نظر تحصیلی احساس ناامنی می‌کند، ممکن است با برتری در دو و میدانی آن را جبران کند.
جداسازی
جدا شدن یا حذف تجربیات برای اینکه از خود دفاع کنید. به عنوان مثال، وقتی با چیزی استرس‌زا برخورد می‌کنید، ممکن است از نظر ذهنی و احساسی خود را از موقعیت جدا کنید.
فانتزی
از واقعیت با عقب نشینی به مکانی امن در ذهن‌تان، دوری می‌کنید. وقتی چیزی در زندگی شما باعث اضطراب می‌شود، ممکن است به دنیای درونی خود عقب نشینی کنید، جایی که علت استرس نمی‌تواند به شما آسیب برساند.
طنز
فرد به جنبه‌های خنده‌دار یا کنایه‌آمیز یک موقعیت اشاره می‌کند. به عنوان مثال شخص برای کاهش استرس در یک موقعیت شوخی می‌کند.
پرخاشگری منفعل
فرد به طور غیرمستقیم ابراز خشم می کند. به‌عنوان مثال، به‌جای اینکه به کسی بگویید ناراحت هستید، ممکن است با او بدرفتاری کنید.
خنثی کردن
فرد برای جبران افکار، احساسات یا رفتارهای نامناسب خود تلاش می‌کند. به عنوان مثال، اگر احساسات کسی را جریحه‌دار کنید، ممکن است به او پیشنهاد دهید که کاری خوب برای او انجام دهید تا از اضطراب یا احساس گناه خود بکاهید.
در حالی که مکانیسم‌های دفاعی اغلب به‌عنوان واکنش‌های منفی در نظر گرفته می‌شوند، اما همه ما برای کاهش موقت استرس و محافظت از عزت نفس در مواقع حساس به آن‌ها نیاز داریم. مکانیسم دفاعی به ما اجازه می‌دهند بر آنچه در لحظه لازم است تمرکز کنیم.
برخی از این دفاع ها می توانند مفیدتر از سایرین باشند. به عنوان مثال، استفاده از شوخ طبعی برای غلبه بر یک موقعیت استرس زا و اضطراب‌آور در واقع می‌تواند یک مکانیسم دفاعی سازگار باشد.
انواع مختلفی از مکانیسم‌های دفاعی وجود دارد که می‌توانند برای محافظت از نفس در برابر اضطراب استفاده شوند. برخی از این‌ها می‌توانند سالم‌تر و مفیدتر از بقیه باشند.
مکانیسم های دفاعی چگونه کار می‌کنند؟
در مدل شخصیت زیگموند فروید، خود جنبه‌ای از شخصیت است که با واقعیت سروکار دارد. در حین انجام این کار، خود باید با خواسته های متضاد نهاد و فرانهاد کنار بیاید.
نهاد (id): بخشی از شخصیت که به دنبال برآوردن تمام خواسته‌ها، نیازها و انگیزه‌هاست. خود ابتدایی‌ترین و اولین بخش شخصیت ما است و چیزهایی مانند مناسبت اجتماعی، اخلاق یا حتی واقعیت برآورده کردن خواسته‌ها و نیازهای ما را در نظر نمی‌گیرد.
فرانهاد (superego): بخشی از شخصیت که سعی می‌کند نفس را به شیوه‌ای آرمان گرایانه و اخلاقی ما را وادار کند خواسته‌های خود را در نظر نگیریم. فرانهاد از تمام اخلاق و ارزش‌های درونی شده‌ای تشکیل شده است که از والدین، سایر اعضای خانواده، تأثیرات مذهبی و جامعه به دست می آوریم.
به منظور مقابله با اضطراب، فروید معتقد بود که مکانیسم‌های دفاعی به محافظت از نفس در برابر تعارضات ایجاد شده توسط نهاد و فرانهاد می‌پردازد. پس چه اتفاقی می‌افتد وقتی خود نتواند با خواسته‌های ما، محدودیت‌های واقعیت و معیارهای اخلاقی خود مقابله کند؟
به گفته فروید، اضطراب یک حالت درونی ناخوشایند است که افراد به دنبال اجتناب از آن هستند. اضطراب به عنوان یک سیگنال به خود می‌گوید که همه چیز آنطور که باید پیش نمی‌رود. در نتیجه، خود از نوعی مکانیسم دفاعی برای کمک به کاهش این احساسات اضطراب استفاده می‌کند.
انواع اضطراب
همه اضطراب‌ها با هم یکسان نیستند. دلیل ایجاد اضطراب‌ها متفاوت است. فروید سه نوع اضطراب را معرفی کرد:
اضطراب اخلاقی: ترس از زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی خودمان
اضطراب روان رنجور: نگرانی ناخودآگاه از دست دادن کنترل تمایلات نهاد و در نتیجه تنبیه رفتار نامناسب
اضطراب واقعیت: ترس از رویدادهای دنیای واقعی. علت این اضطراب معمولاً به راحتی قابل شناسایی است. به عنوان مثال، زمانی که شخصی در نزدیکی یک سگ تهدیدآمیز قرار می‌گیرد، ممکن است از گاز گرفتن سگ بترسد. رایج‌ترین راه برای کاهش این اضطراب اجتناب از شیء تهدید کننده است.
اگرچه ممکن است آگاهانه از مکانیسم های مقابله ای برای مدیریت اضطراب استفاده کنیم، اما در بسیاری از موارد، این دفاع ها ناخودآگاه برای تحریف واقعیت کار می‌کنند.
در حالی که همه مکانیسم‌های دفاعی می‌توانند ناسالم باشند، اما می‌توانند تطبیق‌پذیر باشند و به ما اجازه دهند تا عملکرد طبیعی خود را داشته باشیم. بزرگترین مشکلات زمانی به وجود می‌آیند که از مکانیسم های دفاعی بیش از حد استفاده شود تا از برخورد با مشکلات جلوگیری شود.
