اختلالات ارتباطی (CD) با مشکلاتی در پردازش مهارت‌های ارتباط کلامی و غیرکلامی همراه است. این مشکلات شامل اختلال در درک زبان، گفتار، شنوایی، نشانه‌های اجتماعی، حالات چهره، ژست‌ها و ادراک عاطفی می‌شود. معمولا این نشانه‌های کلامی و غیرکلامی، در دوران کودکی خود را نشان نمی‌دهند. علائم اختلالات ارتباطی از نظر شدت بایکدیگر متفاوت هستند. برخی به صوت خفیفی این علائم را دارند، در حالی که در برخی از افراد این علائم بسیار شدید است. گاهی اوقات دلیل ایجاد اختلال ارتباطی سایر بیماری‌های جسمی و روانی است، در حالی CD ممکن در برخی از افراد اختلال اولیه باشد. همچنین انواع مختلف CD تمایل به همزیستی بایکدیگر دارند، به همین دلیل یک فرد ممکن انواع مختلف اختلالات ارتباطی را به صورت همزمان تجربه کند.
علائم
اختلالات ارتباطی انواع مختلفی دارند. اگرچه آن‌ها بایکدیگر متفاوت هستند، اما در بیشتر آن‌ها افراد در برقراری در ارتباط کلامی و غیرکلامی مشکل دارند. علائم افرادی که مبتلا به اختلالات ارتباطی هستند، به شرح زیر است:
- درک زبان
- سخن گفتن
- شنیدن
- درک نشانه‌های اجتماعی
- حالات چهره
- حرکات
- ادراک عاطفی
علل
هیچ دلیل قطعی برای CD وجود ندارد، با این حال، برخی از علل احتمالی در زیر ذکر شده است:
- اختلالات رشدی، مانند فلج مغزی (CP) می‌تواند باعث تاخیر در یادگیری مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی شود.
- اختلالات شنوایی یکی از علائم شایع اختلال ارتباطی است، اما می‌تواند علت سی دی نیز باشد. طبق یک مطالعه که اخیرا بر روی کودکان مبتلا به CD انجام شد، مشخص گردید که اختلالات شنوایی یکی از علل اصلی و بالقوه ایجاد این نوع اختلال است.
- تأخیر گفتار یکی دیگر از عللی است که می‌تواند موانعی در ارتباط ایجاد کند و باعث ایجاد CD شود.
- مشکلات زبانی یکی از علائم اختلالات رفتاری است، اما به طور بالقوه می‌تواند یک علت نیز باشد.
- ناتوانی‌های ذهنی، اختلالات عصبی رشدی هستند که اغلب همراه با اختلالات ارتباط می‌باشند، اما می‌توانند علت CD نیز باشند. تعیین این اغلب دشوار است زیرا هر دو بیماری دارای علائم همپوشانی هستند، بنابراین تشخیص اینکه کدام اختلال ابتدا شروع می شود، چالش برانگیز است.
انواع
در زیر انواع مختلف اختلالات ارتباطی را توضیح می‌دهیم:
اختلال ارتباط اجتماعی
اختلال ارتباط اجتماعی (SCD) یا اختلال عمل‌گرایانه، شامل اختلالاتی می‌شود که خود را با نشانه‌های کلامی و غیرکلامی که به طور خاص در تعامل اجتماعی دخیل، نشان می‌دهد. SCD بر درک زبان، مانند گرامر یا علائم نگارشی تأثیری ندارد.
اختلال ارتباط اجتماعی باعث می‌شود که فرد در زمینه‌های ارتباطات اجتماعی که در ادامه توضیح می‌دهیم با مشکلاتی مواجه شود:
- عمل شناسی: که شامل تفسیر محیط اطراف‌تان برای تشخیص معنای بافت زبانی است.
- مفهوم سازی: جملاتی که غیرمستقیم یا تحت اللفظی مانند «استعاره، طنز، و قصار» گفته می‌شود. این افراد در درک استعاره مشکل دارند.
- ارتباط کلامی: این افراد در ارتباط کلامی مشکل دارند. دلیل این امر نیز این است که نشانه‌ها و رفتارهای اجتماعی مانند اینکه چه زمانی حرفی بزنند، یا اینکه نحوه احوالپرسی با مردم یا زمان مناسب مداخله کردن در طول مکالمه را نمی‌دانند.
- درک ارتباط غیرکلامی: درک ارتباط غیرکلامی مانند ژست‌ها، تماس چشمی و حالات چهره نیز برای مبتلایان به SCD دشوار است.
- درک احساسات: افراد مبتلا به SCD در بیان احساسات خود، به تصویر کشیدن آن، درک احساسات دیگران و تشخیص جو احساسی موقعیتی که در آن هستند مشکل دارند.
اختلالات زبان
اختلالات زبانی (LD) شامل مشکلاتی در درک زبان، خواه به صورت صوتی، نوشتاری یا در قالب نمادها می‌شود. برای افراد که مبتلا به این نوع اختلال ارتباطی هستند به احتمال زیاد تولید محتوایی که شامل موارد زیر است چالش برانگیز خواهد بود:
- جمله‌شناسی
- مفاهیم
- آواشناسی (سیستم صوتی)
- ساخت واژه
- کاربردشناسی
اختلال زبان بسیار شبیه اختلال ارتباط اجتماعی است اما در اختلال زبان فرد در مسائلی مانند دستور زبان، دانش کلمات و گفتمان نیز مشکل دارد. از آنجایی که این اختلالات دارای ویژگی‌های همپوشانی هستند، LDها اغلب در مطالعات در بخش اختلال ارتباط اجتماعی گنجانده می‌شوند. این موضوع می‌تواند باعث سردرگمی در درک تفاوت بین این دو اختلال و ایجاد معیارهای شود که تشخیص و آموزش افراد مبتلا به این اختلالات را با مشکل مواجه کند.
اختلالات گفتاری
افرادی که مبتلا به اختلال گفتاری هستند معمولا در بیان روان کلمات مشکل دارند. 3 نوع مختلف از اختلالات گفتاری وجود دارد که به شرح زیر است:
- اختلال بیان: در این حال فرد در تولید گفتار واضح و روان مشکل دارد که می‌تواند چالش‌هایی را در ارتباطات اجتماعی ایجاد کند و بر نحوه حفظ دانش فرد تأثیر بگذارد.
- اختلال تسلط: این حالت زمانی رخ می‌دهد که جریان یا ریتم گفتار ناسازگار یا مختل می‌شود، که از آن به عنوان “لکنت” یاد می‌شود. مشکلات در تسلط می‌تواند به مسائل رفتاری مرتبط باشد.
- اختلال صدا: نمایش ناهنجاری‌ها با استفاده از صدا زیاد زیر یا بم که صورت بلند و غیرضروری ایجاد می‌شود. این حالت گاهی اوقات زمانی که فرد در حال صحبت نیست نیز ایجاد می‌شود. چنین ناهنجاری‌هایی را معمولا به عنوان رفتار اجتماعی نامناسب در نظر گرفته می‌شود.
اختلالات شنوایی (پردازش شنوایی)
اختلالات شنوایی ناشی از اختلال در سیستم شنوایی است که بر نحوه تفسیر “اطلاعات شنیداری” و همچنین گفتار و یا زبان تأثیر می‌گذارد. کسانی که دچار اختلالات شنوایی می‌شوند، ناشنوا یا کم شنوا محسوب می‌شوند.
تشخیص
برای اینکه مشخص شود فردی مبتلا به اختلالات ارتباطی است، باید معیارهای تشخیصی ذکر شده در راهنمای آماری تشخیصی اختلال روانی-5 (DSM-5) و سایر کتاب‌های طبقه‌بندی سلامت روان را داشته باشد. اختلال ارتباط اجتماعی جدیدترین اختلال ارتباطی که به این راهنمای آماری افزوده شده است.
معیارهای تشخیصی DSM-5 برای اختلال ارتباط اجتماعی
با توجه به راهنمای آماری تشخیصی اختلال روانی-5، اگر فردی علائم زیر را داشته باشد مبتلا به اختلال اجتماعی است.
علائم اجتماعی که در ارتباطات کلامی و غیرکلامی در زمان برقراری ارتباط با دیگران ظاهر می‌شود:
- مشکل در احوالپرسی
- مشکل در انتقال مکالمات
- عدم پیروی از قوانین اجتماعی در طول مکالمه، مانند صبر کردن تا نوبت شود صحبت کند
- عدم درک تماس غیر مستقیم
علائم که از دوران کودکی وجود داشته و باعث ایجاد مشکلات زیر می‌شود:
- عملکرد
- ارتباط و مشارکت اجتماعی
- عملکرد تحصیلی یا شغلی
- روابط
معیار نهایی این است که یک فرد نباید معیارهای اختلال طیف اوتیسم را داشته باشد.
بیماری‌های همراه
در برخی موارد اختلالات ارتباطی با سایر اختلالات رشد عصبی همراه می‌شود. با این حال در راهنمای آماری تشخیصی روانی آمده که اگرچه شباهت‌های زیادی وجود دارد. اما اختلالات ارتباطی با اختلال طیف اوتیسم نمی‌تواند همزیستی داشته باشد. زیرا اختلالات ارتباط اجتماعی و ارتباطی از قبل معیاری برای تشخیص اوتیسم هستند. افراد مبتلا به اوتیسم به طور خاص مشکلاتی دارند که با نشانه‌های اجتماعی افرادی که به اختلال ارتباط اجتماعی مبتلا هستند، یکسان است.
اگرچه شباهت‌هایی وجود دارد، اما افراد مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی فقط با نشانه‌های کلامی و غیرکلامی خاص مشکلات خود را نشان می‌دهند، برخلاف اوتیسم که در آن معیارهای دیگری برای تشخیص باید وجود داشته باشد.
اختلال ارتباط اجتماعی معمولاً با اختلالات عصبی رشدی مانند اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD) و اختلال سلوک همراه است.
اختلالات ارتباطی در کودکان
اختلالات ارتباطی هم در بزرگسالان و هم در کودکان وجود دارد. با این حال، بیشتر تحقیقات در مورد آسیب اجتماعی که در کودکان نوپا، کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. اختلالات ارتباطی اغلب در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. در این حالت کودکان برای توسعه مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی درمان مناسب را دریافت می‌کنند.
زمانی که افراد بالغ می‌شود، کشف و درمان آن می‌تواند دشوارتر باشد، زیرا این آسیب‌ها دیگر نگرانی‌های رشدی نیستند، بلکه عادات اجتماعی هستند که با ارتباطات و هنجارهای اجتماعی تداخل دارند.
ارزیابی اختلالات ارتباطی
ارزیابی اختلالات اجتماعی و ارتباطی در افراد برای کارشناسان می‌تواند دشوار باشد زیرا این آسیب ها فقط در طول تعاملات اجتماعی واقعی خود را نشان می‌دهند. تحقیقات زیادی در مورد چگونگی ارزیابی اختلالات ارتباطی در بزرگسالان وجود ندارد، اما اطلاعاتی در مورد نحوه ارزیابی در کودکان ارائه شده است.
گزارش
از آنجایی که ممکن است برای یک درمانگر یا پزشک بررسی تعامل معمول کودک در محیط های اجتماعی دشوار باشد، گزارش‌های والدین و معلمان بهترین چیز است. والدین و معلمان نشانه‌های ارتباطی و اجتماعی کودک را در طول تعاملات روزانه ارزیابی می‌کنند و رفتار را به پزشک گزارش می‌دهند. هم والدین و هم معلمان از یک چک لیست مناسب برای کودکان 4 تا 17 ساله برای ارزیابی تعامل اجتماعی استفاده می‌کنند.
پزشک مهارت‌های مکالمه و ارتباطی کودک را ارزیابی می‌کند. این نوع ارزیابی می‌تواند برای به دست آوردن داده‌های قطعی مشخص دشوار باشد زیرا زمان و صبر می‌طلبد. والدین و معلمان نیز باید در جمع‌آوری داده‌ها هماهنگ باشند.
مشاهدات
روانشناس یک محیط اجتماعی خاص ایجاد می‌کند تا تعامل اجتماعی کودک، پاسخ‌ها و واکنش‌های او نسبت به محرک را مشاهده کند. آن‌ها از این نتایج برای ایجاد مشاهدات ساختاریافته استفاده می‌کند.
آن‌ها همچنین ارتباط کلامی و غیرکلامی را بین کودک و بزرگسالان مشاهده می‌کنند. نحوه مکالمه، پرسش و پاسخ کودک به سؤالات را تجزیه و تحلیل می‌نمایند. روانشناسان علاوه بر این حالات چهره، ژست‌ها و حرکات چشم را بررسی می‌کنند.
در طول این جلسات، آن‌ها می توانند هر گونه آسیب اجتماعی را که ممکن است وجود داشته باشد، ارزیابی کنند. پس از انجام این کار، پزشکان می‌توانند برنامه درمانی لازم را تعیین کنند. ممکن است این ارزیابی، به ویژه در کودکان خردسال، چندان مؤثر نباشد، زیرا آن‌ها با بزرگسالانی که برایشان ناآشنا هستند تعامل دارند.
ارزیابی‌ها
پزشکان از معیارهای ارزیابی خاصی برای ارزیابی مهارت‌های عمل‌گرایانه کودک استفاده می‌کنند و از آن‌ها می‌خواهند عوامل خاصی از داستان‌ها را شناسایی و تفسیر کنند و این روایت‌ها را به طور منسجم بیان کنند. این معیارها امکان تفسیر زبان غیرمستقیم یا مجازی مانند استعاره، طنز و اصطلاحات را فراهم می‌کند. برخی از پزشکان و محققان در مورد این که این اقدامات نمی‌توانند آسیب‌های اجتماعی و ارتباطی را با موفقیت ارزیابی کنند، نگران هستند، زیرا این تعامل واقعی نیست.
درمان
درمان اختلال ارتباط اجتماعی معمولاً شامل جلسات درمانی متمرکز بر توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی است که به افزایش درک قوانین اجتماعی در طول مکالمات و مشارکت اجتماعی کمک می‌کند. این جلسات همچنین دانش فرد را در مورد کلمات گسترش می‌دهد و به پردازش درک زبان‌شناسی، مفاهیم و داستان‌گویی کمک می‌کند.
گفتاردرمانگران همچنین روی توسعه واج شناسی و فراگیری زبان انحصاری کار می‌کنند. این به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های گفتاری و نوشتاری خود را گسترش دهند.
گفتاردرمانی
مطالعات زیادی وجود ندارد که گفتار درمانی را برای اختلالات ارتباطی ارزیابی کند، اما مطالعه خاصی که بر روی درمان گفتاری و زبانی در کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی را بررسی کرده است بیان می‌کند که درمانگران معمولاً از یک دوره 20 جلسه‌ای برای درمان استفاده می‌کنند. در این مطالعه آمده روانشناسان از گزارش‌های والدین و معلمان، مشاهدات روایی و ارزیابی‌ها برای کمک به پیشرفت استفاده می‌کنند.
اگرچه به نظر می رسد گفتار درمانی در پایان جلسات موثر است، اما نگرانی‌هایی وجود دارد که با افزایش سن کودک و ورود به مراحل مختلف زندگی، جلسات کوتاه ممکن است کافی نباشد. از آنجایی که تحقیقات بر روی اختلالات ارتباطی در حال گسترش است، گزینه‌های درمانی بیشتری باید بررسی شود تا برنامه‌های درمانی قطعی در طول رشد کودک و درمان احتمالی برای بزرگسالانی که در کودکی تشخیص داده نشده‌اند ارائه شود.
