مقدمه
شرطی سازی کلاسیک و عملیاتی دو مفهوم مهم در روانشناسی رفتاری هستند. در حالی که هر دو منجر به یادگیری می‌شوند، روند کاری آن‌ها کاملاً متفاوت است. برای درک اینکه چگونه می‌توان از هر یک از این تکنیک‌های اصلاح رفتار استفاده کرد، درک تفاوت شرطی سازی کلاسیک و عامل با یکدیگر نیز ضروری است.
بررسی نظریه شرطی سازی کلاسیک و عملیاتی
بیایید با بررسی اساسی‌ترین تفاوت شرطی سازی کلاسیک و عامل شروع کنیم:
شرطی سازی کلاسیک (Classical Conditioning)
- اولین بار توسط ایوان پاولوف، فیزیولوژیست روسی معرفی شد.
- بر رفتارهای غیرارادی و خودکار تمرکز می‌کنند.
- درگیر قرار دادن سیگنال خنثی قبل از عمل است.
شرطی سازی عامل( Operant Conditionin)
- اولین بار توسط اسکینر ، روانشناس آمریکایی معرفی شد.
- درگیر اعمال تقویت یا مجازات پس از یک رفتار است.
- بر تقویت یا تضعیف رفتارهای ارادی تمرکز می‌کند.
شرطی سازی کلاسیک
حتی اگر دانشجوی روانشناسی نیستید. احتمالاً در مورد سگ‌های پاولوف چیزی شنیده‌اید. ایوان پاولوف در آزمایش معروف خود، پس از اینکه چندین بار صدا زنگوله با دادن غذا به سگها هماهنگ شد. متوجه شد که سگها در پاسخ به یک محرک (صدای زنگوله) شروع به ترشح بزاق می‌کنند. پاولوف به سرعت فهمید که این ( ترشح بزاق) یک پاسخ آموخته شده است. و برای بررسی بیشتر روند شرطی شدن اقدام کرد.
شرطی سازی کلاسیک فرایندی است که شامل ایجاد ارتباط بین محرک موجود به طور طبیعی و محرک قبلی خنثی است. گیج کننده به نظر می‌رسد، اما اجازه دهید آن را تجزیه کنیم:
روند شرطی سازی کلاسیک شامل هماهنگ کردن یک محرک قبلی خنثی (مانند صدای زنگ) با یک محرک بی قید و شرط (طعم غذا) است.
این محرک بی قید و شرط به طور طبیعی و به طور خودکار باعث ترشح بزاق به عنوان پاسخ به غذا می‌شود. که به عنوان پاسخ بی قید و شرط شناخته می‌شود. پس از ارتباط محرک خنثی و محرک بی قید و شرط، با آمدن صدای زنگ سگها به تنهایی شروع به ترشح بزاق می‌کنند.
سگ پاوولف
صدای زنگ اکنون به عنوان محرک شرطی شناخته شده و بزاق دهان در پاسخ به زنگ به عنوان پاسخ شرطی شناخته می‌شود.
سگی را تصور کنید که با دیدن غذا بزاق دهانش ترشح می‌شود. حیوانات به طور خودکار این کار را انجام می‌دهند. و برای انجام این رفتار نیازی به آموزش ندارد، زیرا به سادگی و به طور طبیعی رخ می‌دهد. غذا محرک طبیعی است اگر هر وقت زنگوله را به صدا دربیاورید و به سگ غذا بدهید. برای او ارتباطی بین غذا و زنگ ایجاد می‌شود. سرانجام زنگ تنها، محرک شرطی برای برانگیختن پاسخ ترشح بزاق ایجاد می‌شود.
شرطی سازی کلاسیک فراتر از یک اصطلاح اساسی است که برای توصیف یک روش یادگیری استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند توضیح دهد که چه رفتارهایی می‌توانند بر سلامتی شما تأثیر بگذارند. در نظر بگیرید که چگونه ممکن است یک عادت بد شکل بگیرد. حتی اگر در حال کار کردن و خوردن غذای سالم بوده‌اید. مثلاً پرخوری شبانه تلاش شما برای رژیم گرفتن را سختتر می‌کند.
به لطف شرطی سازی کلاسیک، ممکن است این عادت را داشته باشید که هر زمان که در حال تماشای برنامه تلویزیونی مورد علاقه خود هستید. هر بار که یک تبلیغ تجاری انجام می‌شود، برای میان وعده به آشپزخانه بروید.
در حالی که وقفه‌‌های تجاری (پیا م‌های بازرگانی) زمانی محرک خنثی بودند. جفت شدن مکرر با محرک بدون شرط (داشتن یک میان وعده خوشمزه) ، تبلیغات تجاری را به محرک شرطی تبدیل کرده است. اکنون هر بار که تبلیغات تجاری را می‌بینید، هوس شیرینی می‌کنید.
شرطی سازی عامل
شرطی سازی عامل یا عملیاتی (یا حتی شرطی سازی ابزاری) بر استفاده از تقویت یا مجازات برای افزایش یا کاهش یک رفتار تمرکز دارد. از طریق این فرآیند، ارتباطی بین رفتار و پیامدهای آن رفتار شکل می‌گیرد.
تصور کنید که یک مربی در حال تلاش، برای یادگیری یک سگ برای گرفتن توپ است. وقتی سگ توپ را با موفقیت تعقیب و بر‌‌می‌دارد، سگ به عنوان پاداش تحسین می‌شود. وقتی حیوان نتواند توپ را بگیرد، مربی به او پاداشی نمی‌دهد. در نهایت، سگ ارتباطی بین رفتارش نسبت به توپ و دریافت پاداش مورد نظر ایجاد می‌کند.
به عنوان مثال، تصور کنید که یک معلم مدرسه یک دانش آموز را به خاطر صحبت خارج از نوبتی که داشته تنبیه کند و به او اجازه رفتن به زنگ تفریح را ندهد. در نتیجه، دانش آموز ارتباطی بین رفتار (صحبت خارج از نوبت) و نتیجه (عدم توانایی بیرون رفتن برای زنگ تفریح) ایجاد می‌کند. در نتیجه، رفتار مشکل ساز کاهش می‌یابد.
تعدادی از عوامل می‌توانند در سرعت یادگیری پاسخ و قدرت پاسخ تأثیر بگذارند. اینکه چند بار پاسخ تقویت می‌شود، که به عنوان برنامه تقویت شناخته می‌شود، می‌تواند نقش مهمی در یادگیری سریع رفتار و شدت پاسخ داشته باشد. نوع تقویت کننده استفاده شده نیز می‌تواند در پاسخ تأثیر بگذارد.
علاوه بر این که شرطی سازی عامل، برای آموزش افراد و حیوانات برای انجام رفتارهای جدید استفاده می‌شود. در حالی که از شرطی سازی کلاسیک می‌توان برای کمک به افراد در حذف رفتارهای ناخواسته نیز استفاده کرد. با استفاده از یک سیستم پاداش و مجازات، افراد می‌توانند یاد بگیرند که بر عادت‌‌های بدی که ممکن است تأثیر منفی بر سلامتی آن‌ها (مانند سیگار کشیدن یا پرخوری داشته) بگذارد، غلبه کنند.
تفاوت شرطی سازی کلاسیک و عامل
یکی از ساده ترین راه‌‌ها برای به خاطر سپردن تفاوت شرطی سازی کلاسیک و عامل، تمرکز بر غیر ارادی یا اختیاری بودن رفتار است.
شرطی سازی کلاسیک شامل ارتباط یک پاسخ غیر ارادی و یک محرک است، در حالی که شرطی سازی عملیاتی مربوط به یک رفتار داوطلبانه و یک نتیجه است.
در شرط بندی عامل، به دانش آموز انگیزه داده می‌شود. در حالی که شرطی سازی کلاسیک شامل چنین عواملی نیست. همچنین به یاد داشته باشید که شرطی سازی کلاسیک از نظر یادگیرنده منفعل است. در حالی که شرطی سازی عامل برای اینکه پاداش یا مجازات شود، یادگیرنده را ملزم به شرکت فعال و انجام نوعی از اقدامات می‌کند.
برای اینکه شرطی شود، فرد باید ابتدا رفتاری را نشان دهد که بتواند پاداش یا مجازات را بدست آورد. از طرف دیگر، شرطی سازی کلاسیک شامل ایجاد ارتباط با نوعی از رویداد طبیعی است که قبلاً رخ داده است.
امروزه، هر دو شرط بندی کلاسیک و عامل برای اهداف مختلفی توسط معلمان، والدین، روانشناسان، مربیان حیوانات و بسیاری دیگر استفاده می‌شود. در شرطی سازی حیوانات، یک مربی ممکن است با جفت شدن مکرر صدای صدای زنگ با طعم غذا، از شرط بندی کلاسیک استفاده کند. در نهایت، صدای زنگ به تنهایی شروع به تولید همان پاسخی می‌کند که طعم غذا ایجاد می‌کند.
در محیط یک کلاس، یک معلم ممکن است با ارائه نشانه‌‌هایی به عنوان پاداش برای رفتار خوب، از شرطی سازی عامل استفاده کند. دانش آموزان سپس می‌توانند این نشانه‌‌ها را تحویل بگیرند تا نوعی پاداش دریافت کنند. در هر یک از این موارد، هدف از شرطی سازی ایجاد نوعی تغییر در رفتار است.
نتیجه گیری
شرطی سازی کلاسیک و عامل هر دو از مفاهیم مهم یادگیری هستند.که از روانشناسی رفتاری نشأت گرفته‌اند. اگرچه این دو نوع شرطی سازی دارای برخی شباهت‌ها هستند. اما درک برخی از تفاوت‌های اصلی، برای تعیین بهترین روش برای شرایط خاص یادگیری، از اهمیت زیادی برخوردار است.
