مقدمه
اختلال دو قطبی (Bipolar Disorder) یک وضعیت بهداشت روانی است که فرد بیمار در یک دوره اختلالات شدید خلقی داشته باشند. دو قطبی بر روحیه، افکار و رفتار افراد تاثیر می گذارد. دو نوع اختلال دو قطبی وجود دارد: دو قطبی I و دو قطبی II. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اختلال دو قطبی I شامل دوره‌های شیدایی شدید و اغلب افسردگی است. در حالی اکه اختلال دو قطبی II نوع شدیدتری از شیدایی به نام هیپومانیا است.
علائم
برخلاف تفاوت عمده‌ای که این دو نوع اختلال دو قطبی دارند، اما در علائم شباهت بسیاری به یکدیگر دارند.
افسردگی
در اختلال دوقطبی I، معمولا یک دوره افسردگی اساسی (یک یا چند مورد) رخ می دهد، اما حتما این حالت رخ نمی دهد. در اختلال دو قطبی II یک یا چند دوره افسردگی اتفاق می افتد. علائم رایجی که در یک دوره افسردگی اساسی رخ می دهد به شرح زیر است:
- بی خوابی یا کم خوابیدن
- گریه غیر قابل توضیح یا غیرقابل کنترل
- خستگی شدید
- از دست دادن علاقه به چیزهایی که بیمار در حالت عادی از آنها لذت می برد
- فکر مداوم به مرگ یا خودکشی
هر دو اختلال ممکن است شامل دوره‌هایی از حالت‌های بدون علامت یا طبیعی باشند.
شیدایی
بخش شدید این اختلال حداقل هفت روز طول می کشد. فردی که یک دوره شیدایی را تجربه می کند ممکن است یک از حالت‌های زیر را داشته باشد:
- احساس سرخوشی
- نیاز کمتری به خواب دارند
- افزایش میل جنسی
- توهم
- افزایش قابل توجه انرژی
در طی یک دوره جنون، افراد ممکن است رفتار پرخطر یا بی پروا انجام دهند. به عنوان مثال، کسی ممکن است به رفتارهای جنسی پرخطر بپردازد، مقدار زیادی پول خرج کند یا تصمیمات تکان دهنده‌ای بگیرد. توجه به این نکته مهم است که تجربه شیدایی به طور کلی به معنای خشونت یا خطرناک شدن فرد نیست. برخی از افراد تصور می کنند منظور از شیدایی، “جنون” است. یعنی فرد به یک دیوانه تبدیل شود که این تصور درست نیست.
هایپومانیا
فردی که یک دوره هیپومانیک را تجربه می کند ممکن است علائم مشابهی را تجربه کند اما عملکرد آنها به طور قابل توجهی مختل نمی شود. بسیاری از افرادی که هیپومانیا مرتبط با دو قطبی II را تجربه می کنند از افزایش انرژی و کاهش نیاز به خواب لذت می برند.
یک دوره هیپومانیا به حدی زیاد نیست که فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. در صورتی که در شیدایی ممکن است فرد نیاز به بستری شدن داشته باشد چون به خود و دیگران آسیب برساند.
علل اختلال دو قطبی
در حالی که علت دقیق اختلال دو قطبی I هنوز مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که ژنتیک نقش اصلی را در این اختلال دارد. این نتیجه تا حدی با مطالعات روی دو قلوها ثابت شده است. 40 درصد دوقلوهای همسان که مجموعه ژن‌های یکسان دارنداین اختلال در آن ها مشترک است. در حالی که دو قلوهای که ژن مشابه ندارند این میزان 10 درصد است. سایر عوامل موثر عبارتند از ناهنجاری در مدار مغز یک فرد، بی نظمی در انتقال دهنده‌های عصبی و عوامل محیطی مانند ضربه به کودک یا سوء استفاده از او در دوران کودکی
نحوه تشخیص
برای اینکه پزشکان تشخیص دهند فردی اختلال دو قطبی دارد صرف نظر از نوع آن، باید ثابت شود فرد سایر اختلالات روانی مانند اسکیزوافکتیو، اسکیزوفرنی، اختلال هذیان یا اختلال اسکیزوفرنیوم ندارد. برای تشخیص این اختلال مانند سایر بیماری‌ها نمی توان از موارد مرسوم مانند آزمایش خون، اشعه ایکس یا معاینه فیزیکی استفاده کرد. تشخیص این بیماری براساس مجموعهای از معیارها است که باید در گرفته شود تا مشخص گردد فردی دوقطبی است.
برای اینکه تشخیص دقیق باشد باید چندین آزمایش مختلف انجام شود تا مشخص گردد فرد به بیماری جسمی خاصی مبتلا نیست. این آزمایشات می تواند شامل سی تی اسکن یا MRI مغز، الکتروانسفالوگرام (EEG) و یک آزمایش کامل خون برای تشخیص بیماری جسمی باشد. پزشک همچنین از شما سوالاتی بپرسد و شما باید بیشترین تلاش خود را برای همکاری نزدیک با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود برای تشخیص بیماری و یافتن درمان مناسب خود انجام دهید.
کارشناسان معتقدند که اختلال دو قطبی II به اندازه اختلال دو قطبی I بیمار را ناتوان می کند زیرا باعث می شود فرد بیمار روزهای بیشتری از زندگی خود را افسرده باشد و نتواند به خوبی روند معمولی زندگی خود را حفظ کند. درمان مناسب برای بیمارانی که به هر کدام از دو اختلال دو قطبی دچار هستند باید انجام شود. و فرد بیمار باید از نزدیک با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود همکاری کند تا بهترین روش درمانی برای درمان آنها پیدا شود.
پذیرش بیماری
همانند بسیاری دیگر از اختلالات روانی، اختلال دوقطبی نیز در جامعه به عنوان یک انگ شناخته می شود که ممکن است کنار آمدن با آن را برای فرد و عزیزانش دشوار کند. اظهار نظرهای نادرست در مورد این اختلال براساس آنچه که افراد در جامعه در مورد آن فکر می کنند برای بیماران مشکلات زیادی ایجاد می کند. بهترین راه برای کنار امدن با این شرایط ارتباط با دیگران است که این بیماری را تجربه کردند و کمک گرفتن از متخصصان این بیماری است. همچنین می توانید برای اینکه به خود کمک کنید حقوق مربوط به خود را بخوانید تا بتوانید از خود دفاع نمائید.
اختلال دو قطبی در کودکان
اختلال دو قطبی می تواند در هر سنی رخ دهد. مهم است که والدین و مراقبان انها مراقب علائم منحصر به فرد این بیماری باشند. آنها باید به عملکرد کودک، احساسات و هر گونه سابقه خانوادگی او توجه کنند. با یک تشخیص به موقع می توان یک برنامه درمانی برای مدیریت این بیماری داشته باشید.
سخن پایانی
اختلال دو قطبی یک اختلال خلقی پیچیده است. اگر نگران هستید که شما یا یکی از عزیزانتان علائم دو قطبی را دارید برای ارزیابی صحیح به روانشناسان و روانپزشکان مراجعه نمائید. اگر چه بیماری دو قطبی قابل درمان نیست اما قابل کنترل است. با داروی مناسب و پشتیبانی می توان علائم را تا جایی کنترل کرد که بر کیفیت زندگی شما تاثیر نگذارد.
