مقدمه
ممکن است درک این موضوع دشوار باشد که بدانیم هیچ درمان موثری برای اختلال بیش فعالی ADHD وجود ندارد. اما، می‌توان علائم را با موفقیت درمان و مدیریت کرد. با درمان مناسب، می‌توانید پیشرفت‌هایی را در مدرسه یا محل کار خود ببییند. همچنین می‌توانید روابط، اعتماد به نفس و عزت نفس خود را بهبود ببخشید. اگرچه درمان اختلال بیش فعالی اغلب همراه با دارو است. اما این تنها درمان موجود نیست. روان درمانی، افزایش مهارت‌های اجتماعی و تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند باعث کاهش علائم ADHD شود. براساس مطالعاتی که انجام شده است موثرترین راه برای درمان بیش فعالی ترکیبی از داروها و روانی درمانی است.
دارو
دارو رایج‌ترین روش درمانی برای بیش فعالی است. اگر برای شما یا فرزندتان دارو توسط پزشک تجویز گردید، مهم است که علائم خود را هنگام مصرف دارو کنترل کنید و هر گونه عوارض جانبی را به پزشک خود گزارش دهید. با استفاده از این اطلاعات، پزشک شما می‌تواند نسخه را تا یافتن دوز مناسب درمانی تنظیم کند. دو نوع دارو اختلال بیش فعالی برای کودکان و بزرگسالان وجود دارد. این دو نوع دارو به شرح زیر است:
محرک‌ها
ممکن است برای فردی که دچار بیش فعالی است یکی ماده محرک بی‌خطر تجویز گردد. این محرک‌ها باعث کاهش بیش فعالی و تکانشگری و افزایش توجه می‌شود.
داروهای محرک رایج عبارتند از:
- آدرال (آمفتامین و دکستروآمفتامین)
- Concerta (متیل فنیدات ریتالین)
- دکسدرین (دکستروآمفتامین)
- فوکالین (دگزمتیل فنیدیت)
- متادات (متیل فنیدات هیدروکلراید)
- ریتالین (متیل فنیدات)
غیر محرک
در حالی که مواد محرک معمولاً اولین دارویی است که برای درمان اختلال بیش فعالی تجویز می‌شود. اما گاهی ممکن است به جای آن از یک ماده غیر محرک استفاده گردد. بعضی اوقات ممکن است پزشک هم دارو محرک و هم غیر محرک تجویز کند.
نمونه‌هایی از داروهای غیر محرک عبارتند از:
- Strattera (اتوموکتستین)
- Wellbutrin XL (هیدروکلراید بوپروپیون)
- گوانفاسین (Intuniv)
- کلونیدین (کاتاپرس)
استراتژی‌های رفتاری
محیط نقش مهمی در مدیریت علائم ADHD دارد. یک محیط غیر سازمان یافته و غیر ساختاری می‌تواند علائم این اختلال را بدتر کند. از طرف دیگر، یک محیط ساختاریافته، غیرآشفته و قابل پیش بینی می‌تواند کمک زیادی کند. در اینجا چند نمونه از استراتژی‌های رفتاری وجود دارد که برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی موثر است:
مثالی برای استراتژی‌های رفتاری
- ایجاد برنامه: داشتن برنامه‌های ساده و قابل پیش بینی در طول روز به معنای انجام کارهای ضروری بدون وحشت لحظه آخر است. یک برنامه سالم برای کارهای صبح، عصر و شب ممکن است مراحل لازم برای انجام وظایف را ترسیم کند.
- ایجاد چک لیست: برای هر فرآیند چند مرحله‌ای که پیچیده یا پرتنش به نظر می‌رسد می‌توان یک چک لیست تهیه کرد. این به شما در یادآوری وظایف کمک می‌کند. و به شما یا فرزندتان کمک می‌کند تا در زندگی روزمره نظم داشته باشید. به عنوان مثال، شما می‌توانید یک چک لیست را در جلوی درب قرار دهید و در آن لیست تمام موارد مورد نیاز که در طی روز باید انجام دهید را قرار دهید.
- استفاده از تایمر: برای کمک به شما یا فرزندتان در توجه به تکالیف منزل یا یک پروژه کاری، یک تایمر را به مدت 15 دقیقه تنظیم کنید. در این مدت بر روی کار خود فقط تمرکز نمائید. وقتی زنگ خورد، یک استراحت کوتاه داشته باشید و سپس تایمر خود را دوباره تنظیم کنید.
- تنظیم هشدارها: می‌توانید هشدارها را تنظیم کنید تا به شما یا فرزندتان یادآوری کند از دارو استفاده کنید یا از خانه خارج شوید. هشدارها می‌توانند قدرتمند باشند زیرا نیاز به اینکه دیگران چیزی را به شما یادآوری کنند را کاهش می‌دهد.
- ایجاد نمودارها: اگر رفتاری یا عادتی وجود دارد که می‌خواهید آن را هر روز انجام دهید، با روزهای هفته نمودار بسازید. هر بار که این رفتار را انجام می‌دهید، به عنوان مثال، دندان‌های خود را تمیز نمائید، یک ستاره روی نمودار بگذارید. هم به کودکان و هم به بزرگسالان برای این کار پاداش دهید. این نمودار به عنوان یک یادآوری و انگیزه برای انجام وظیفه عمل می‌کند.
آموزش والدین
بعضی از والدین احساس می‌کنند اگر نیاز به آموزش دارند به نوعی به عنوان پدر و مادر “شکست خورده‌اند”، اما در واقع این طور نیست. والدینی که کودک مبتلا به بیش فعالی دارند در این دوره‌های آموزشی مهارت‌هایی را برای مدیریت رفتار فرزندانشان در خانه می‌آموزند. در این دوره‌ها، والدین پشتیبانی عاطفی را آموزش می‌بینند. ضمن اینکه تکنیک‌های خاص نظم و انظباط را نیز به والدین آموزش داده می‌شود که ثابت شده در کاهش مشکلات رفتاری در کودکان با بیش فعالی موثر است. والدین غالبا می‌آموزند که چگونه قوانین روشنی وضع کنند، عواقب آن را دنبال نمایند و طی روز چگونه یک ساختار برای کودکان خود ایجاد کنند.
والدین همچنین استراتژی‌های تغییر رفتار مانند نحوه استفاده از سیستم‌های پاداش دادن به بچه‌ها برای انجام کارهای خانه و مشق شب را می‌آموزند. همچنین آنها می‌آموزند که چگونه برنامه‌های طبیعی و منطقی را به روشی موثر اعمال کنند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
مهارت‌های اجتماعی اغلب یکی از مشکلاتی است که افراد مبتلا به ADHD دچار آن می‌شوند. زیرا علائم بیش فعالی می‌تواند منجر به رفتاری بی‌ادبانه شود. از جمله رفتارهای بی‌ادبانه می‌توان به عدم توجه به نشانه‌های ظریف غیرکلامی، قطع صحبت‌های یک سخنران، یا نگاه کردن به بیرون از پنجره هنگام صحبت شخصی اشاره کرد. مثال دیگر عبور از مرزهای فیزیکی با قرار گرفتن بیش از حد نزدیک به فرد است.
هیچ یک از این رفتارها به قصد بی‌ادبی انجام نمی‌شود و خانواده و دوستان نزدیک این موضوع را درک می‌کنند. با این حال، یافتن دوست جدید، انجام درست کارها یا داشتن قرار ملاقات با شخصی بدون داشتن مهارت‌های اجتماعی، ممکن است دشوار باشد.
برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به عنوان درمان اختلال بیش فعالی ممکن از رفتار درمانی شناختی استفاده می‌شود. یا فرد در گروه یا به صورت خصوصی توسط درمانگر، مهارت‌های لازم را می‌اموزد.
مشاوره و روان درمانی
تحقیقات نشان داده است که رفتار درمانی شناختی برای افراد مبتلا به ADHD موثر است. در این روش به فرد رفتارهای جدید برای ایجاد ارتباط با جهان پیرامون آموزش داده می‌شود. فردی که دچار اختلال بیش فعالی است اعتماد به نفس پایینی دارد و احساس شرمندگی می‌کند. این روش درمانی به این افراد کمک می‌نمائید تا با این احساس مبارزه کنند.
صحبت با یک مشاور و یا درمانگر می‌تواند یک روش بسیار مفید برای رسیدگی به مشکلاتی باشد که در زندگی افراد مبتلا به ADHD ایجاد می‌شود. از جمله این مشکلات می‌توان به از دست دادن شغل و مشکلات مربوط به روابط اشاره کرد. همچنین می‌تواند برای افرادی که دیگر اختلالات روانی مانند افسردگی و اظطراب دارند نیز مفید باشد. صحبت با یک متخصص مراقبت های بهداشتی که از ADHD آگاهی دارد برای یافتن بهترین مکانیزم‌های مقابله‌ای برای شما بسیار مفید است.
مربیگری
ایجاد ساختار بیشتر در زندگی می‌تواند به شما در مدیریت علائم کمک کند. اما ایجاد یک روال ثابت و سازماندهی در هنگام بیش فعالی دشوار است. مربیان ADHD می‌توانند به شما کمک کنند تا یک ساختار در زندگی خود ایجاد نمائید. آنها همچنین ممکن است شما یا فرزندتان در تعیین اهداف، ایجاد عادت‌های جدید، یادگیری مهارت‌های جدید در محل کار و مدرسه راهنمایی کنند.
مربی همچنین ممکن است به عنوان یک «بدلکار» عمل کند. بدلکار شخصی است که اشخاص را زمانی که باید یک کار دشوار انجام دهند همراهی می‌کنند. بسیاری از افرادی که بیش فعالی دارند بیش از حد برایشان انجام کارهای خسته کننده، پیش پا افتاده یا چند مرحله‌ای مانند کارهای خانه و پرداخت قبوض مشکل است. آنها ممکن است شروع کار را به تعویق بیندازند یا اینکه مراحل کار پیگیری نکنند و یک پروژه نیمه تمام بگذارند.
هنگام انجام این کارها، یک بدلکار در یک اتاق با شما نشسته است. حضور فیزیکی آنها به شما کمک می‌کند تا روی کار خود تمرکز داشته باشید و هرگاه احساس اظطراب کنید این افراد در کاهش این حس شما را یاری می‌کنند.
گروه‌های پشتیبانی
گروه‌های پشتیبانی به والدین کودکان مبتلا به بیش فعالی دارند یا خودشان دچار این اختلال هستند موارد مختلفی را آموزش می‌دهد. به عنوان مثال به والدین می‌گوید چگونه دروس را به فرزند خود آموزش دهید یا نحوه حمایت عاطفی از این فرزندان چگونه است. همچنین نحوه تشویق این کودکان را نیز آموزش می‌دهد. بودن در کنار افرادی که شرایط شما را درک می‌کنند، بدون اینکه حتی مجبور شوید آنها را توضیح دهید، می‌تواند باعث راحتی خیال شود.
گروه‌های پشتیبانی همچنین مکانی عالی برای یادگیری در مورد منابع منطقه شما هستند. مثلا می‌توانید بهترین دکتر مخصوص بیش فعالی که دانش کافی را در مورد اختلال بیش فعالی دارند را در منطقه خود بیابید. بعضی اوقات گروه‌های پشتیبانی سخنران مهمان دارند و در برخی مواقع افراد تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند.
تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی می تواند به کاهش علائم ADHD کمک کند. تغییر سبک زندگی شامل ورزش منظم، داشتن رژیم غذایی سالم، خواب کافی و تمرین تکنیک‌های کاهش استرس می‌شود. یک راه خوب برای گنجاندن این تغییرات سبک زندگی در زندگی این است که آنها را تا حد ممکن لذت بخش کنید، زیرا نداشتن انگیزه قسمت عمده‌ای از علائم اختلال بیش فعالی است. به عنوان مثال، تمرینی را انتخاب کنید که برای شما سرگرم کننده باشد و انجام آن برایتان خسته کننده نباشد.
یادگیری کنترل علائم
برای کنترل علائم بیش فعالی چه چیزهای را باید بیاموزید. آموزش درست دیدن درست چگونه بر شما یا فرزندتان تاثیر می‌گذارد. مهمترین قسمت روند درمان اختلال بیش فعالی دیدن آموزش درست است.
مشکلات مربوط به تنظیم توجه و کنترل تکانه‌ها و بیش فعالی از علائم اصلی ADHD هستند. اما این مشکلات چه تاثیر در زندگی شما یا فرزندتان ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال ، آیا کودک شما خیال بافی می‌کند و نمی‌تواند از دستورالعمل‌ها پیروی کند. یا اینکه کودک شما تکانشی است و ممکن بدون نگاه کردن به اطراف خود در خیابان فرار کند. هنگامی که در مورد بزرگترین چالش‌های ADHD خود اطلاعات داشته باشید، می‌توانید به راحتی از بین گزینه‌های درمانی آنچه که مناسب خودتان است را انتخاب کنید.
خوشبختانه، در حاضر اطلاعات زیادی در مورد ADHD نسبت به هر زمان دیگری در دسترس است. می‌توانید از وب سایت‌ها، کتاب‌ها و پادکست‌ها استفاده نمائید. شرکت در کلاس‌هایی که به صورت محلی برگزار می‌شود یا کنفرانسهای ملی نیز گزینه‌های مناسبی برای یادگیری کنترل علائم این بیماری است. و همیشه به یاد داشته باشید که باید با پزشکان گفتگوی آزاد داشته باشید.
درمان مکمل
انواع مختلفی از درمان های تکمیلی وجود دارد که برای ADHD مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. هیچ یک به طور قاطع اثبات نشده است که از درمان معمولی موثرتر هستند. اما مهم است که قبل از شروع رویکردهای درمانی مکمل با پزشک و متخصصان بهداشت روان در مورد آن صحبت کنید.
در اینجا چند روش درمانی مکمل وجود دارد که برای ADHD بررسی شده‌اند:
- اسیدهای چرب امگا 3
- ملاتونین
- کهن دار
- گل راعی
- طب سوزنی
- درمان‌های مدیتیشن و یوگا
- نوروفیدبک
سخن پایانی
برنامه درمانی هر فرد باید متناسب با نیازها و سبک زندگی او تنظیم شود. مهم است که علائم و پیشرفت خود را کنترل کنید. بنابراین می‌توانید به دنبال یافتن راهکارها و روش‌های درمان اختلال بیش فعالی باشید که به شما کمک می‌کند تا با این اختلال به خوبی زندگی کنید.
