اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی رشدی است که بر رشد و توانایی عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. تخمین زده می‌شود که 5 درصد از مردم در سراسر جهان مبتلا به این عارضه روانی باشند که از دوران کودکی شروع می‌شود اما اغلب تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. اختلال بیش فعالی سه نوع دارد که ما در این مقاله به معرفی اختلال بیش فعالی نوع بی توجه آن می‌پردازیم.
اختلال بیش فعالی نوع بی توجه چیست؟
اختلال بیش فعالی با دو علامت شناسایی می‌شود:
- علائم بی توجهی: این علائم می‌تواند توجه به یک چیزی یا منظم ماندن را برای فرد سخت کند.
- علائم بیش فعالی و تکانشگری: این علائم نشستن را برای فرد مشکل می‌کند و باعث حرکت مداوم او شود. معمولا این افراد در کنترل تکانه‌ها و رفتارهای خود مشکل دارند.
سه نوع اختلال بیش فعالی وجود دارد که بر اساس علائمی که فرد دارد از هم متمایز می‌شوند:
- نوع ترکیبی اختلال بیش فعالی: فردی که دارای نوع ترکیبی اختلال بیش فعالی هستند، علائم بی توجهی و همچنین علائم بیش‌فعالی و تکانشگری را به صورت همزمان دارند. این شایع‌ترین نوع ADHD است.
- اختلال بیش فعالی نوع بی توجه: این نوع اختلال بیش‌فعالی با علائم بی‌توجهی همراه است. افراد مبتلا به این نوع ADHD معمولا علائم بیش‌فعالی و تکانشگری کمتری از خود نشان می‌دهند حتی گاهی اوقات هیچ علامتی ندارند. این شکل از اختلال بیش‌فعالی گاهی اوقات از آن به عنوان اختلال کمبود توجه (ADD) یاد می‌شود، اگرچه اصطلاح ADD منسوخ شده است و دیگر استفاده نمی‌شود.
- اختلال بیش فعالی نوع بیش‌فعال یا تکانشگر: این نوع ADHD با علائم بیش‌فعالی و تکانشگری همراه است. افراد مبتلا به این نوع اختلال بیش فعالی معمولا علائم کم‌توجهی در آن‌ها کمتر است و حتی در برخی اصلا علائم بی‌توجهی وجود ندارد.
تا 30 درصد از افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی از نوع بی توجه هستند. تحقیقی که در سال 2014 انجام شد که نشان داد علائم اختلال بیش فعالی از نوع بی‌توجهی بسیار نامحسوس است. بنابراین تشخیص آن دشوارتر است.
برای مثال، دانش‌آموزان مبتلا به این نوع اختلال بیش فعالی ممکن است نسبت به کودکانی که علائم بیش‌فعالی و تکانشگری را نیز دارند، در کلاس درس اختلال کمتری داشته باشند. این مقاله علائم، علل، تشخیص و درمان ADHD نوع بی توجه را بررسی می‌کند.
علائم بیش فعالی نوع بی توجه
کودکان یا بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی نوع بی توجه در درجه اول علائم بی‌توجهی را نشان می‌دهند که عبارتند از:
- مشکل در تمرکز بر روی وظایف در مدرسه یا محل کار
- عدم توجه دقیق به جزئیات، که می‌تواند منجر به ایجاد اشتباهات بی‌دقتی در تکالیف مدرسه یا کاری شود.
- بی‌نظم بودن و در نتیجه دیر رسیدن به قرارهای کاری
- به راحتی حواسشان پرت می‌شود
- ناتمام گذاشتن وظایفی مانند تکالیف، کارهای خانگی یا سایر فعالیت‌ها
- وسایل شخصی و اشیاء با ارزششان را به صورت مکرر گم می‌کنند
- اغلب چیزهای مهم و غیرمهم در زندگی خود را فراموش می‌کنند.
- عدم پیروی از دستورالعمل‌ها
- وقتی با آن‌ها صحبت می‌کنید به نظر می‌رسد که حرف شما را گوش نمی‌دهند.
- اجتناب از کارهایی که نیاز به تمرکز مداوم برای مدت زمان طولانی دارد
کودکان و نوجوانان زیر 17 سال باید حداقل شش مورد از این علائم را داشته باشند تا مشخص شود که مبتلا به اختلال بیش فعالی نوع بی توجه هستند. افراد بالای 17 سال باید حداقل پنج مورد از این علائم را داشته باشند.
علاوه بر علائم بی‌توجهی، افراد مبتلا به نوع کم‌توجهی بیش‌فعالی ممکن است چند علامت بیش‌فعالی و تکانشگری نیز داشته باشند که عبارتند از:
- هنگامی که در حالت نشسته هستند حالت بی‌قراری دارند، ضربه می‌زنند یا تکان می‌خورند. به عنوان مثال در نشستن، سر کلاس یا محل کار مشکل دارند
- قدم زدن، یا در کودکان، دویدن یا بالا رفتن به جای نشستن
- ایجاد سر و صدای زیاد هنگام بازی یا شرکت در فعالیت‌های اوقات فراغت
- مدام احساس بی قراری می‌کنند و در حال حرکت هستند، گویی از یک موتور نیرو می‌گیرند
- زیاد حرف زدن
- پاسخ دادن به سوالات قبل از پرسیدن، صحبت کردن خارج از نوبت، یا تکمیل جملات دیگران
- ناتوانی برای اینکه منتظر باشند نوبتشان شود
- قطع کردن، مداخله کردن، یا در اختیار گرفتن مکالمات یا فعالیت‌های دیگران
علل ADHD نوع بی توجه
در بیماری اختلال بیش‌فعالی سطوح ماده شیمیایی دوپامین در مغز پایین هست. همچنین متابولیسم در مناطقی از مغز که مسئول توجه، کنترل تکانه و حرکت هستند کم است.
دلایل دقیق این تفاوت‌ها در مغز ناشناخته است. با این حال، در ادامه برخی از عواملی که ممکن است در ایجاد این وضعیت نقش داشته باشند را آورده‌ایم:
- عوامل ژنتیکی: اختلال بیش‌فعالی می‌تواند به صورت ژنتیکی به ارث برسد. اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیکی به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلای کودک به آن بیشتر است.
- عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم محیطی ممکن است در ایجاد اختلال بیش فعالی نقش داشته باشد. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که قرار گرفتن در معرض سرب می‌تواند احتمال ابتلا به بیش‌فعالی را در کودکان بیشتر کند.
- عوامل اولیه زندگی: زایمان زودرس، مصرف الکل یا دخانیات در دوران بارداری، و حوادث آسیب‌زا یا صدمات در اوایل زندگی ممکن است در ایجاد ADHD نقش داشته باشند.
تشخیص بیماری اختلال بیش‌فعالی نوع بی توجه
برای تشخیص نوع بی توجه اختلال بیش‌فعالی می‌توانید از یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی روانی مانند روانپزشک یا روانشناس کمک بگیرید. یک پزشک مراقبت‌های اولیه، پزشک خانواده یا متخصص اطفال نیز ممکن است شما را به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد.
فرآیند تشخیصی معمولا شامل موارد زیر باشد:
- شرح حال دقیق پزشکی شخصی و خانوادگی
- یک مقیاس درجه‌بندی استاندارد یا چک لیست علائم و شدت آن‌ها
- مصاحبه با پزشک خانواده فرد
- مصاحبه با اعضای خانواده یا معلمان کودک
- سایر آزمایش‌های روان‌شناختی، آزمایش خون، معاینات فیزیکی یا اسکن‌های تصویربرداری مورد نیاز برای رد سایر شرایط یا تأیید تشخیص
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی باید بررسی کند که آیا علائم فرد با معیارهای تشخیصی نوع بی‌توجهی ADHD که در راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روان‌پزشکی آمریکا آمده است، مطابقت دارد یا خیر:
- فرد بیش از شش ماه این علائم را داشته است.
- این فرد از قبل از 12 سالگی بسیاری از علائم را داشته است.
- علائم در دو یا چند موقعیت مانند مدرسه، محل کار، خانه، محیط‌های اجتماعی یا هنگام انجام فعالیت‌های دیگر وجود دارد.
- علائم به طور قابل توجهی توانایی فرد برای انجام کارهای روزانه را تحت تاثیر قرار دهد.
- علائم، نشان دهنده یک بیماری روانی دیگر نباشد.
لازم به این نکته مهم توجه کنید که علائم ADHD در یک فرد ممکن است در طول زمان تغییر کند، زیرا سن آن‌ها بالا می‌رود. بنابراین، نوع بیش‌فعالی آن‌ها نیز می‌تواند تغییر کند. بنابراین، حتی اگر در حال حاضر ممکن است نوع بی‌توجه اختلال بیش‌فعالی داشته باشند، ممکن است در آینده تغییر کند.
درمان ADHD نوع بی توجه
روش‌های درمانی مختلف می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی کمک کند تا علائم خود را مدیریت کنند و مشکلات خود را کاهش دهند، به ویژه مشکلات مربوط به محل کار یا مدرسه، جایی که تمرکز لازم است. گزینه‌های درمانی شامل دارو و روان درمانی می‌شوند.
دارو
چندین داروی مورد تایید وجود دارد که می‌تواند در درمان افراد بالای شش سال موثر باشند. در ادامه برخی از انواع داروهایی که ممکن است برای درمان ADHD نوع بی توجه تجویز شوند را معرفی می‌کنیم:
محرک‌ها: اینها پرمصرف‌ترین داروها در درمان بیش‌فعالی هستند. محرک‌ها سطح مواد شیمیایی دوپامین و نوراپی نفرین در مغز را افزایش می‌دهند تا به بالا بردن توجه و شناخت فرد کمک کنند.
غیرمحرک‌ها: زمان بیشتری نسبت به محرک‌ها لازم است تا این نوع از داروها اثر بگذارند، اما می‌توانند در درمان بیش‌فعالی نوع بی‌توجه تاثیرگذار باشند. غیرمحرک‌ها ممکن است همراه با محرک‌ها تجویز شوند، اگر محرک‌ها بی‌اثر باشند، یا اگر محرک‌ها عوارض جانبی زیادی ایجاد کنند.
داروهای ضدافسردگی: بسته به علائم، عوارض جانبی و سایر شرایط سلامتی که ممکن است فرد داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی را نیز تجویز کند. اگر فرد دارای اختلال خلقی یا اضطرابی نیز باشد، داروهای ضدافسردگی می‌توانند مفید باشند.
روان درمانی
روان درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی کمک کند تا تمرکز خود را بهبود بخشند و وضعیت خود را بهتر مدیریت کنند. در ادامه برخی از اشکال درمانی هستند که ممکن است مفید باشند:
- رفتار درمانی: که به افراد کمک می‌کند رفتار خود را کنترل کرده و تغییر دهند.
- درمان شناختی-رفتاری: که به افراد کمک می‌کند تا از فرآیندهای فکری خود آگاهی بیشتری پیدا کنند و به آن‌ها یاد می‌دهد که چگونه تمرکز و توجه خود را بهبود بخشند.
- خانواده و زوج درمانی: که به شرکا و اعضای خانواده کمک می‌کند یاد بگیرند که چگونه از فرد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی نوع بی‌توجه حمایت کنند و تعامل خود را با آن‌ها بهبود بخشند.
- آموزش مهارت های فرزندپروری که به عنوان آموزش رفتاری برای والدین نیز شناخته می شود. می‌تواند به والدینی که فرزندانشان اختلال بیش‌فعالی دارند آموزش دهد که چگونه رفتارهای مثبت را در فرزندان خود تشویق کنند و مانع انجام رفتاری منفی در کودکان خود شوند.
- گروه‌های حمایتی: که می‌توانند به افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی و والدین یا خانواده‌هایشان کمک کنند تا با دیگرانی که تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند ارتباط برقرار کنند.
مقابله با اختلال بیش‌فعالی نوع بی توجه
چند راهکار وجود دارد که می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی کمک کند تا با این وضعیت مقابله کنند:
- کاهش عوامل حواس‌پرتی: برای کمک به بهبود تمرکز، تلویزیون را خاموش کنید، فضای کاری تمیز داشته باشید، و صداها و مزاحمت های دیگر را در حین کار محدود کنید.
- کارهای طولانی را جدا کنید: کارهایی که نیاز به توجه مداوم دارند ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی نوع بی توجه دلهره‌آور باشد. تقسیم کار به تکه‌های کوچکتر می‌تواند آن را قابل کنترل‌تر کند.
- برنامه‌ریزی: شروع تکالیف مدرسه یا تکالیف کاری از قبل با برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن زمان استراحت زیاد می‌تواند مفید باشد.
- یک روتین بسازید: ایجاد و حفظ یک روال روزانه می‌تواند برای تشویق یکنواختی مفید باشد.
- از یک سبک زندگی سالم پیروی کنید: رژیم غذایی مغذی داشته باشید، خواب کافی داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید.
سخن آخر
اختلال بیش‌فعالی نوع بی توجه وضعیتی است که می‌تواند تمرکز کردن را برای فرد مشکل کند و بر عملکرد او در محل کار یا مدرسه تأثیر بگذارد. شناخت علائم این بیماری و جستجوی درمان برای آن می‌تواند به بهبود توانایی فرد برای انجام کارهای روزانه کمک کند.
